Documentairemaker waarschuwt: surveillance-samenleving is niet iets typisch Chinees

De documentaire Total Trust volgt drie mensen die te maken hebben met stelselmatig pestgedrag van de Chinese overheid; door cameratoezicht en vrijheidsbeperkende maatregelen. Het gaat om mensenrechtenactivisten, advocaten en journalisten die worden gevolgd en gemonitord, die effectief - maar niet officieel - huisarrest opgelegd krijgen, en die een lage social score hebben op basis van Big Data.

Dystopische tv? Nee, werkelijkheid

Dat laatste is letterlijk belicht in een aflevering van de Amerikaanse dystopische tv-serie Black Mirror. In China is de notie van een puntensysteem voor goed of slecht gedrag geen fictie, maar realiteit. Jialing Zhang, die eerder de prijswinnende documentaire One Child Nation heeft gemaakt, heeft het zelf ook enigszins ervaren.

Nadat ze filmopnames had gemaakt, werd ze door de Chinese politie uitgenodigd voor een kopje thee in een restaurant in Beijing. Dat bleek een informeel verhoor te zijn, vertelde ze vorig jaar aan AG Connect. "Het is een bekende tactiek van de politie, ze voeren regelmatig dit soort zogenaamd vriendelijke gesprekken."

'Behoorlijk intimiderend'

"De mensenrechtenactivisten waar ik mee heb samengewerkt, gaan nooit op zo’n uitnodiging in. Laat eerst maar eens zien waarom ik moet komen, welke documenten heb je, vragen zij meteen. Maar ik was benieuwd, dus ik ben gegaan. En tijdens dat gesprek hoorde ik dat ze precies wisten wat ik de afgelopen weken had gedaan. Met wie ik had gesproken, waar ik had overnacht, al mijn persoonlijke gegevens: behoorlijk intimiderend. Een angstige ervaring, maar mijn boosheid en mijn nieuwsgierigheid kregen toch de overhand. Dat was een van de redenen dat ik deze film graag wilde maken.”

De documentaire Total Trust is vanaf donderdag 25 april te zien in Nederland. Donderdagavond om 22:20 uur op tv-zender NPO2 en online te zien op NPO Start en op 2Doc.nl.