Facebooks global community is gevaarlijke misvatting

Nicholas Carr staat bekend om zijn kritische analyses van IT. Hij vestigde zijn naam met het boek Does IT Matter. Eerder uitte hij zich ook kritisch over het ongebreidelde gebruik van internet in het boek The Shallows: What internet is doing to out brain. Aanleiding voor zijn jongste kritische bespiegeling - over het ongebreidelde vooruitgangsgeloof in sommige kringen in Silicon Valley, deze keer - is de Facebookmoord. Voor wie het niet meegekregen heeft: de moord op een willekeurig gekozen slachtoffer van 74 jaar oud die door de dader gefilmd en op Facebook werd gezet - waar het filmpje nog een uur of twee te zien was.

De holle retoriek achter Facebook

Dit soort incidenten toont hoe leeg de retoriek is waarmee Marc Zuckerberg zijn Facebook aan de man brengt, betoogt Carr. Zuckerberg mag graag hoog opgeven over de positieve effecten van het delen van informatie voor het onderling begrip tussen mensen wereldwijd. Dat idee heeft al ergens in de 19e eeuw postgevat, schrijft Carr, of wellicht ook eerder. Het werd in ieder geval ook al rondgebazuind bij de introductie van de telegraaf, laat Carr zien aan de hand van een kranteartikel uit 1899. Bij de commercialisering van radio en later tv werden vergelijkbaar optimistische geluiden verkondigd.

Feiten weerspreken vooruitgangsgeloof

Maar dat idee wordt al door de waarneembare feiten weersproken, stelt Carr. Als het waar was, zouden we nu een planetaire uitbraak van naastenliefde moeten beleven. Van de 7 miljard mensen hebben er 6 miljard toegang tot een mobiele telefoon. Anderhalf miljard mensen meer dan het aantal dat kan beschikken over een werkend toilet - geeft Carr als vergelijkingspunt. Facebook heeft 2 miljard gebruikers, miljarden mensen gebruiken WhatsApp en WeChat. Toch leven we in een tijdperk waarin niet saamhorigheid, maar conflict de toon zet. Tot in het Witte Huis wordt de toon van het publieke debat gezet door giftige en beledigende opmerkingen, stelt Carr.

Ook de wetenschap zet vraagtekens bij het idee dat intensivering van de communicatie een positief effect heeft. Carr citeert onder andere onderzoek in een wooncomplex in Los Angeles, waaruit blijkt dat de kans dat nabijheid vriendschappen doet opbloeien alleen overtroffen wordt door de kans dat er vijandschap ontstaat. Ander onderzoek laat zien dat hoe meer we van mensen weten, des te minder we mensen mogen.

Irritante eigenschappen steeds lastiger te negeren

Hoe dichter we op anderen zitten, des te lastiger wordt het hun irritante eigenschappen te negeren, is de conclusie. En dat effect wordt sterker in een virtuele wereld waar iedereen met iedereen van doen heeft. Sociale media lokken uit tot een continue stroom ontboezemingen, omdat de status die je verwerft kwantitatief bepaald wordt - in aantgal volgers, vrienden, likes. Door de opkomst van sociale media zullen we onvermijdelijk meer van andere mensen gaan weten, en daardoor waarschijnlijk een hekel aan ze krijgen, citeer Carr een groep Britse wetenschappers. Iets wat de bekende mediawetenschapper Marschall McLuhan - die de term 'global village' introduceerde - volgens Carr al voorzag: 'Het wereld-dorp is een plaats met zeer moeizame interfaces en erg onaangename situaties', zei McLuhan in 1977 in een televisie-interview

Die kennis is aan Zuckerberg niet besteed. Die blijft erop vertrouwen dat een global community op basis van software kan worden gebouwd, met behulp van kusntmatige intelligentie die informatiestromen in banen leidt die iedereen gelukkig maken. Maar dat is dus naar Carrs mening een gevaarlijke misvatting, omdat die voorbijgaat aan de menselijke natuur. Een vriendelijker wereld vraagt volgens Carr geen technische toverkunsten, maar onderhandeling, compromissen sluiten, een hernieuwde nadruk op burgerschap en onderbouwd debat, burgers die in staat zijn tegenovergestelde p[erspectieven te appreciëren en - op persoonlijk vlak - minder zelfexpressie en meer zelfonderzoek. Die opdracht kunnen we niet overlaten aan machines, zegt Carr: 'Technologie is een versterker. Het versterkt het beste in ons, maar het versterkt ook het slechtste in ons.'