Rijkswaterstaat eindelijk verlost van Windows XP

Het Rijk was voor veertigduizend pc’s te laat met overstappen en sloot daarom met Microsoft in april 2014 voor 3 miljoen euro een jaar geldend rijksbreed contract af, zodat de computers die het besturingsprogramma nog gebruikten beschermd bleven met security patches en updates. Na het jaar, in april 2015, waren er van die veertigduizend nog vijfduizend computers met XP over. Om de veiligheid opnieuw te garanderen werd er voor een verlening van een half jaar nog eens 1,7 miljoen neergelegd. Na oktober 2015 is het rijksbrede contract voor ondersteuning niet meer verlengd, zo meldt het ministerie van Binnenlandse Zaken in reactie op een Wob-verzoek van Binnenlands Bestuur.

Huidig gebruik van Windows XP

Toch klinken er meerdere geluiden over huidig gebruik van Windows XP bij het Rijk. In een interview met NRC gaf scheidend generaal Mart de Kruif in maart 2016 aan dat het Ministerie van Defensie nog met Windows XP-besturingssystemen werkt. Ook de Nederlandse Kustwacht zou het nog gebruiken, volgens Reformatorisch Dagblad. Navraag bij Rijkswaterstaat leerde dat er in april 2016 bij Rijkswaterstaat nog één systeem op Windows XP draait. Dit systeem wordt ingezet voor het resetten van meetpalen voor golfslagmeting IJsselmeer. De licentie voor dat systeem was echter in oktober 2015 al verlopen.

Risico beperkt

Licentie of niet, het beveiligingsrisico is ook zonder ondersteuning volgens RWS bijna nihil omdat het programma zelden gebruikt wordt en binnen een ‘stand alone omgeving’ draait. Een woordvoerder meldt hierover: ‘Om het securityrisico te mitigeren is door RWS de inzet van XP beperkt tot de geïsoleerde omgeving welke digitaal wordt bewaakt. Hierdoor kan in geval van incidenten de impact tot een voor RWS acceptabel restrisico worden beperkt.’ Het gebruik van Windows XP is vooral risicovol wanneer het direct aan internet verbonden is en dat was bij RWS niet het geval. Sinds 1 juni is de besturing van ‘golfslagmeting IJsselmeer’ op een ander systeem overgegaan, zo licht de woordvoerder desgevraagd toe.

Factsheet NCSC

Het Nationaal Cyber Security Center (NCSC) publiceerde in april 2015 in de factsheet 'Software heeft een houdbaarheidsdatum' de mededeling dat software die niet meer ondersteund wordt, zoals Windows XP, meer en meer kwetsbaar wordt. 'Elke computer die op enige manier met de buitenwereld in verbinding staat, kan in principe worden besmet. Deze verbinding kan direct zijn, via een netwerk- of internetverbinding, maar ook indirect, via een besmette USB-stick of via andere apparaten die op hetzelfde netwerk zijn aangesloten, zoals printers.’

Maatregelen voor niet-ondersteunde software

De belangrijkste maatregel die genomen kan worden is volgens het NSCS het tijdig vervangen van niet-ondersteunde software. Eén van de alternatieven voor het upgraden is verbinding met de buitenwereld ‘tot een minimum te beperken.’ De computer mag dan idealiter geen verbinding hebben met internet, niet verbonden zijn met het netwerk en er mogen geen externe media zoals USB-sticks in worden geplaatst. Rijkswaterstaat lijkt zich aan deze voorwaarden te hebben gehouden.

Gemeenten

Bijna twee op de vijf gemeenten waren te laat met overstappen van Windows XP naar een nieuwe systeem, zo gaven gemeenten aan tegenover NU.nl. Naar verwachting zou 96 procent nog voor 2015 van Windows XP af zijn.

Bron: Binnenlands Bestuur / Sjoerd Hartholt