Aannemen aftapwet stelt aanbieders infrastructuur teleur

Michiel Steltman van de Stichting Digitale Infrastructuur Nederland (DINL) doet in een schriftelijke reactie geen moeite om zijn ongenoegen te verbergen: “Wij moeten constateren dat, zodra het over ‘veiligheid’ gaat, de politiek weinig kritisch is. De Eerste Kamer heeft een politieke afweging gemaakt terwijl het juist haar taak is om inhoudelijke afwegingen te maken en de kwaliteit van wetgeving te beoordelen. Het lijkt er op dat men overstag is gegaan ten gevolge van het argument dat de politiek, mocht het toch misgaan, achteraf verweten zou kunnen worden dat de inlichtingendiensten te weinig ruimte zouden hebben gekregen. Dat schrikbeeld weegt blijkbaar zwaarder dan zorgvuldigheid en kwaliteit van wetgeving.”

Gefundeerde bezwaren terzijde geschoven

Wat DINL en andere partijen steekt, is dat bezwaren van gerenommeerde juristen en experts op het terrein van privacy zomaar terzijde zijn geschoven. Zowel de Raad van State, het College voor de Rechten van de Mens, Instituut voor Informatierecht (IViR) als ook de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) waren unaniem van oordeel dat het toezicht op de verstrekkende en brede bevoegdheden in de nieuwe wet onvoldoende goed geregeld is om te garanderen dat deze niet lichtvaardig kunnen worden ingezet. Ook de Autoriteit Persoosngegevens toonde zich eerder overigens al kritisch over deze wet.

Inlichtingen en veiligheidsdiensten kunnen vanaf 1 januari 2018 taps plaatsen op internationale bulkverbindingen en in datacenters. Dit kan ertoe leiden dat dat bij toekomstige taps of afluisteracties ook data wordt opgevangen van personen en bedrijven die niet onder verdenking staan. Steltman is er niet gerust op, wat er straks met die gegevens gebeurt. “Het is de vraag wat er met deze extra opgevangen informatie zal gebeuren, en of de plechtig beloofde zorgvuldigheid ook in de praktijk zal blijken te bestaan. Zal informatie worden doorgespeeld aan het buitenland, wordt informatie daadwerkelijk na drie jaar vernietigd en hoe gebeurt dat dan? Eerdere incidenten met de uitwisseling van telefoongegevens geven aanleiding tot zorg. De claim dat men zorgvuldig om zal gaan met die data is zonder sluitend toezicht weinig waard.”

DINL wil rol bij evaluatie toezicht aftapwet

DINL roept de politiek op om scherp toe te zien op de inzet van de bevoegdheden. “De eerdere situatie met de onthullingen over de werkwijze van de Amerikaanse National Security Agency (NSA) laat zien dat er niets minder op het spel staat dan het vertrouwen van het publiek en bedrijfsleven in een veilige digitale economie. Kleine acties kunnen grote gevolgen hebben”, stelt Steltman. DINL wil graag ook een rol spelen bij de evaluatie van dat toezicht, die door de minster aan de Eerste Kamer is toegeszegd.

Andere partijen overwegen rechtszaak

Een coalitie van nu al dertien organisaties - verenigd in het Public Information Litigation Project - overweegt een stap verder te gaan en een oordeel te vragen over de aftapwet. Advocaat Jelle Klaas verklaarde tegenover het ANP dat het definitieve besluit nog moet worden genomen. Maar hij zegt te verwachten dat namens de coalitie ná de invoering van de wet een bodemprocedure gestart wordt. Die zal naar verwachting een tot anderhalf jaar in beslag nemen, denkt Klaas.

Over de kansen op succes is hij gematigd optimistisch, ook al beseft hij dat het moeilijk zal worden zijn gelijk te halen. ,,We kennen in Nederland geen Constitutioneel Hof, waar je de wetten kunt laten toetsen.'' In het verleden hebben rechters volgens Klaas vaker een oordeel gegeven over onze wetten en soms ook uitspraken gedaan die leidden tot wetsaanpassingen.