Politici gebruiken vaker Signal met verdwijnfunctie

De nieuwe ministers en staatssecretarissen traden afgelopen maandag aan. Van hen is al meer dan een derde op Signal te vinden, schrijft BNR. En de gemeentebesturen van Nijmegen, Delft en Amsterdam sloten afgelopen jaar hun WhatsAppgroepjes en chatten nu via Signal.

Maar experts stellen tegenover BNR ook zorgen te hebben over het gebruik van de app. In Signal is het - net als in WhatsApp - gemakkelijk om automatisch berichten te laten verwijderen na een bepaalde tijd, bijvoorbeeld na 30 seconden of na een paar weken. Die verdwijnfunctie kunnen bestuurders mogelijk niet zomaar gebruiken. In het kader van de Wet openbaarheid bestuur (Wob) moet communicatie over bestuurlijke besluitvorming namelijk meestal bewaard blijven. 

Of een bericht in het kader van die wet bewaard moet blijven, moet een bestuurder of ambtenaar echter zelf bepalen, aldus een instructie van de Rijksoverheid uit 2020. Bestuurders en ambtenaren moeten namelijk zelf bepalen welke berichten van belang zijn geweest voor politieke besluitvorming. De nieuwe staatssecretaris van Digitalisering, Alexandra van Huffelen, zegt dat de richtlijn ook voor verdwijnende berichten geldt. Die berichten moeten in een andere tekstvorm - bijvoorbeeld e-mail - opgeslagen worden.

Wel de bedoeling?

De Rijksoverheid raadt juist aan om dergelijke berichtenapps helemaal niet te gebruiken voor bestuurlijke aangelegenheden, zo liet een woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties half december desgevraagd aan AG Connect weten. Volgens de woordvoerder worden dat medewerkers binnen de Rijksoverheid "in beginsel geadviseerd om WhatsApp en vergelijkbare berichtenapps alleen te gebruiken voor informele communicatie". "Dit is naar de medewerkers gecommuniceerd, onder meer via het Rijksprogramma Duurzaam Digitale Informatiehuishouding (RDDI) met als slogan ‘App met beleid; niet over beleid.’"

De reden dat het gebruik van berichtenapps ontraden wordt, is de vindbaarheid van informatie die via die weg gedeeld wordt. "Die staat alleen op de toestellen van de medewerkers, waardoor het archiveren hiervan complex is. Het risico van berichtendiensten wordt vooral veroorzaakt door gedrag en bewustwording van de gebruikers daarvan. Hier is breed aandacht voor binnen de Rijksoverheid. Ook in de geactualiseerde ‘Gedragsregeling voor de digitale werkomgeving’ is aandacht voor dit onderwerp. Deze wordt binnenkort vastgesteld."

Alternatief: eigen app

Toch zijn er wel landen waar juist wel vertrouwd wordt op een dergelijke berichtenapp, maar dan een eigen variant. Frankrijk ontwikkelde bijvoorbeeld een eigen communicatie-app specifiek voor ambtenaren op basis van het opensourcenetwerk Matrix. Deze app wordt door de overheid zelf gehost, wat betekent dat alle data op de beveiligde servers van de Franse overheid staan en niet door een derde partij gehost worden. Voordeel van het maken van een eigen app is verder dat het kan voldoen aan de specifieke beveiligingseisen van een overheid en alle gewenste functies kan bevatten. 

In Nederland wordt vooralsnog niet aan zo'n app gewerkt, aldus de woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken in december. "We houden alle innovaties uiteraard nauwlettend in de gaten. Op dit moment zijn er echter alternatieven beschikbaar."

De woordvoerder wijst er daarnaast op dat in Tchap ook beveiligingsproblemen hebben gezeten. In april 2019 bleek dat iedereen zich bij ieder gesprek kon voegen via de app, terwijl de bedoeling is dat alleen ambtenaren via de app communiceren en dat dit beveiligd gebeurd. "Veiligheid in de communicatie tussen ambtenaren is van groot belang", aldus de woordvoerder. De kwetsbaarheid is inmiddels wel gedicht.