Toolkit moet IT’er helpen bij ethisch reflecteren

Om IT-architecten te helpen ethisch te reflecteren op het werk dat ze afleveren, is een toolkit ontwikkeld die structuur geeft aan dat proces. De toolkit wordt 4 juli tijdens een debat over een Ethisch manifest voor architecten gepresenteerd.

Rian van HeurMeer van deze auteur

In Europa en in ISO-normen wordt wel over ethisch handelen gesproken, zegt P.P. Verroen, initiatiefnemer van de toolkit. “Maar dat zijn statements die heel hoog-over zijn. De sprong tussen deze ethische statements en de praktijk van alledag is veel te groot. Ik heb niets aan die hoog-over statements als ik een projectstartdocument aan het maken ben.” Het architectuurframework TOGAF laat volgens Verroen vooralsnog ook verstek gaan als het gaat over ethisch handelen.

Het doel van de toolkit is om open en ethisch redeneren te faciliteren. Dat betekent dat een architect steeds kan expliciteren hoe zijn beslissingen, keuzes en reacties tot stand zijn gekomen. De toolkit bestaat uit twee onderdelen. Heuristieken moeten de architect helpen bij het beslissen, kiezen of reageren. Ook hulp bij reageren? “Ja, mensen hebben de neiging om negatief te reageren op een beslissing of keuze. Wij dagen ze uit te reageren op wat interessant is.” Als de beslissingen, keuzes en reacties duidelijk zijn, dan kunnen architecten ze ethisch beschouwen met een checklist vol kritische vragen.

Na een debat op 4 juli, waar de toolkit wordt gepresenteerd, zal een werkgroep aan de slag gaan met het onderwerp. Die werkgroep zal bestaan uit leden van verschillende beroepsverenigingen, zoals de KNVI, NAF en GIA. “Die gaat bijvoorbeeld nadenken hoe we deze toolkit kunnen toevoegen aan veelgebruikte tooling, zoals Archimate.”

Verroen gebruikt de toolkit – vooral de heuristieken voor beslissen en kiezen – geregeld tijdens trainingen. Dat levert prachtige taferelen op, zegt hij. “Vaak is de grap dat een rationele beslissing anders is dan wat iemand zegt te willen. Door de redeneerhandelingen te expliceren, wordt de (ir)rationaliteit zichtbaar.”

Debat over ethisch manifest

De toolkit wordt gepresenteerd tijdens het debat over een ethisch manifest voor architecten. Op 4 juli wordt het debat gestart over doel en vorm van een dergelijk manifest. Vanuit een eerste opzet wordt na deze sessie gewerkt aan een breed gedragen manifest. De uitnodiging is voor iedereen die wil meedenken met een frisse nieuwe blik, iedereen die er al eens over heeft nagedacht, en iedereen die wellicht zelf al een initiatief genomen heeft.
Meer informatie vind je hier.

De laatste tijd wordt door de IT-branche veelvuldig gesproken over ethische handelen binnen het vakgebied. Marlies van Steenbergen, principal consultant enterprise-architectuur bij Sogeti startte de discussie over een ethisch manifest tijdens de DYA-dag in maart. In een blog op AG Connect schreef zij: “Het nastreven van organisatiedoelstellingen is niet meer voldoende. Architectuurkeuzes moeten ook getoetst worden aan de wenselijkheid ervan. Het moreel kompas van organisaties en de samenleving is daarin leidend.” Zij pleit voor een ethisch manifest voor architecten.

Ook binnen beroepsvereniging KNVI staat ethisch handelen op de agenda. Het thema van het congres in december in Smart Humanity. Volgens duo-voorzitter van de KNVI Wouter Bronsgeest zal iedereen zich bewust moeten zijn van de kwesties die nieuwe technologie, nieuwe bedrijfsmodellen en nieuwe manieren van communiceren met zich meebrengen. Hij denkt dat we naar het decennium van Smart Humanity gaan. “Smart Humanity staat voor mensen die digitale ontwikkelingen weten toe te passen en ethisch verantwoord omgaat met deze technologie.”