Afrika heeft behoefte aan afgestudeerde ICT’ers

Massingue is de eerste Mozambikaan die bij Looijen promoveert. Het promotie-onderzoek, dat 5,5 jaar in beslag nam, heeft hij gedaan naast zijn baan als deputy vice-chancellor van de Universiteit Eduardo Mondlane in Maputo. "Dat was wel eens zwaar, want ik moest zowel Maputo als Delft ‘tevreden stellen’. Ik moest toestemming krijgen van de Academische Raad in Maputo en ik moest in Delft laten zien wat ik kan." Dat is gelukt. Massingue is gepromoveerd op het onderwerp ‘Building Awareness and Supporting African Universities in ICT Management’. Bij zes universiteiten in respectievelijk Botswana, Tanzania, Mozambique, Namibië, Swaziland en Zambia heeft hij onderzocht hoe het zat met de strategie, ontwikkeling/aanschaf, implementatie, het gebruik en het beheer van ICT (‘the Big Five’). Dat deed hij met behulp van drie beheermodellen. Daaruit bleek onder meer dat er weliswaar veel geavanceerde ICT beschikbaar is op de universiteiten, maar dat er geen evenwichtige spreiding is en dat een overkoepelend management-intitiatief voor de ICT-invulling ontbreekt. Terwijl wel duidelijk is dat het onderwijs en het onderzoek veel baat kunnen hebben bij het gebruik van ICT. Massingue heeft daarom een model ontwikkeld dat moet bevorderen dat men zich meer bewust wordt van het belang van de strategie, ontwikkeling/aanschaf, implementatie, het gebruik en het beheer van ICT en het vergroten van de kennis hierover. Het model heeft hij vervolgens geautomatiseerd en kan via internet geraadpleegd worden. Massingue: "Als ze dat model gebruiken, krijgen ze ondersteuning van ICT in hun kernactiviteiten: ICT in de curricula. Dan kunnen ze ook het beste halen uit ICT voor onderzoek. Maar ze moeten zich eerst bewust worden van het belang van ICT. Pas dan kunnen ze er goed door ondersteund worden. Ik ben ervan overtuigd dat ze het model zullen gaan gebruiken. Ik krijg er al heel veel vragen over, maar men moest nog even wachten tot na mijn promotie!" Massingue kwam al in 1984 voor het eerst naar de TU-Delft. Toen ging het om een training voor het technisch onderhoud van de eerste computer die zijn intrede deed op de universiteit in Maputo. Hij was toen hoofd van de afdeling computeronderhoud, een onderdeel van het rekencentrum van de universiteit. Uiteindelijk promoveerde hij tot directeur van dit rekencentrum en later tot zijn huidige functie. Hij keerde nog een paar keer terug naar Delft voor nog meer technische trainingen. Massingue startte een paar jaar later een studie elektrotechniek aan de universiteit waar hij werkte. De scriptie kon hij in Nederland doen, aan de TU Delft. Daar ontmoette hij uiteindelijk professor Looijen die aanbood dat Massingue bij hem kon promoveren. Massingues promotie op het gebied van ICT-beheer is ook in Mozambique uitzonderlijk. De Eduardo Mondlane Universiteit, waar Massingue werkt, is de nationale universiteit en heeft negenduizend studenten. Daarvan volgen er zeker duizend ICT-vakken - studenten zijn verplicht één semester ICT-vakken te volgen - en studeren er ruim driehonderd ICT. Slechts een klein aantal, dertig tot veertig per jaar, behaalt echter zijn diploma. "Dat komt vooral doordat de markt aan ze trekt. De economie hier groeit erg hard. Daarbij komt dat 60 procent van de inwoners analfabeet is. Dan ben je al snel bruikbaar. En het geld dat ze dan wordt geboden, maakt het wel erg verleidelijk. Daar komt nog bij dat het gebrek aan docenten en professoren bij de universiteit het erg moeilijk maakt om de afsluitende scriptie te maken, terwijl daar zeer hoge eisen aan worden gesteld." De universiteit heeft nu de studie-opbouw gewijzigd om de studenten in huis te houden. Zo is de duur teruggebracht van vijf naar vier jaar. Een scriptie is niet meer per se nodig, een andere afstudeeropdracht is ook mogelijk. En op het juridische vlak wordt nu getracht af te dwingen dat bedrijven geen studenten meer mogen aantrekken zonder diploma." Mozambique heeft academici hard nodig. Het land was tot 1975 een kolonie van Portugal, dat zich niet echt inspande om de Mozambikanen op te leiden. De Eduardo Mondlane Universiteit was toen de enige universiteit in Mozambique, maar telde slechts tien Mozambikaanse docenten. De overheid richt zich er daarom sterk op een eigen kweekvijver te creëren voor academici van eigen bodem. Dat is inmiddels aardig gelukt. Massingue zelf is er in feite ook een product van. Onder de achthonderd docenten zijn nu zeshonderd Mozambikanen. Massingue zelf is niet bepaald de doorsnee-promovendus. Hij stond aan de wieg van het nationale ICT-beleid van Mozambique, heeft zitting in diverse comités voor de promotie van ICT in Afrika, onder meer van Unesco. En nu zijn promotie een feit is, kan hij zich volledig wijden aan een nieuwe organisatie die hij heeft opgezet: het Micti, het Mozambikaans Informatie & Communicatie Technologisch Instituut. Dit moet een incubatie-instituut worden voor kleine ICT-bedrijven. Maar ook een opleidingscentrum. De leerstoel ICT-beheer die in Mozambique zal komen, met behulp van onder meer prof. Looijen, zal hieraan nauw verbonden worden. Massingue krijgt voor zijn Micti veel gehoor bij de Mozambikaanse overheid. Hij heeft inmiddels een terrein van 36 hectare tot zijn beschikking gekregen. "De overheid ziet het als een belangrijke economische duw in de rug voor dit land. Het is een onderdeel van het nationale ICT-beleid dat de overheid in 2000 heeft doorgevoerd. Maar er is nog wel geld voor nodig." Hij heeft er 9 miljoen dollar voor nodig. Inmiddels is hij al te rade gegaan bij de Japanse overheid, het MIT in de VS, een Canadese universiteit en het Gemenebest. Maar ook het Parpa en Nepad kijken er nu naar. En natuurlijk Unesco. En wat vindt Massingue, die ook cursussen volgde aan het MIT, in Groot-Brittannië en in Japan, van het niveau van de Nederlandse universiteiten? "Het is hier heel goed. Men heeft hier toegang tot alle mogelijke kennis. Ik zeg niet dat Nederlanders de intelligentste mensen op aarde zijn, maar de kwaliteit van het wetenschappelijk werk hier is zeer goed. En Nederland is wel klein, maar zeer competitief. Mensen werken hard om alles zo goed draaiend te houden." De discipline en de grote precisie bevallen hem goed. "Maar het is jammer dat ik geen Nederlands spreek. Je mist elementen van de cultuur hier. Bovendien heb ik de indruk dat Nederlanders je niet altijd alles vertellen; ze laten je alleen dat weten wat ze willen dat jij weet. Maar ik kan het mis hebben..." Venancio Simao Massingue tijdens zijn afstuderen aan de TU Delft. foto: de beeldredaktie/arie kievit