Afspraak is afspraak

Ik heb een lastige verhouding met het begrip ‘afspraak’. Natuurlijk, ik probeer al mijn afspraken na te komen. Mijn vrouw zegt nogal eens “dat hadden we toch afgesproken?” als ik in de veronderstelling was dat ik mijn best zou doen om het op te pakken (als ik er tijd voor zou hebben). Er is een verschil tussen “ja, dat ga ik proberen” en “ja, ik spreek af dat ik dat ga doen” en dat laatste zeg ik eigenlijk nooit. Mocht u zich zorgen maken: het gaat heel goed tussen mijn vrouw en mij.

Ik durf wel te zeggen dat vertrouwen in ons vak nogal schaars is

Vertrouwen gaat niet over afspraken. Natuurlijk, iemand die afspraken niet nakomt (terwijl die wel haalbaar waren), verliest heel snel vertrouwen. Vertrouwen opbouwen doe je niet door afspraken na te komen, maar door ook zonder afspraak in het belang en in de geest van iemand anders te handelen, door welwillend te zijn, door eerlijk te zijn en door kundig te zijn.

Ik durf wel te zeggen dat vertrouwen in ons vak nogal schaars is. Al die mislukte megaprojecten zijn het topje van de ijsberg. Vertrouwen tussen de business en de IT, tussen opdrachtgever en leverancier, tussen management en werknemers, tussen ontwikkelaars en testers, tussen ontwerpers en uitvoerders, tussen teams. Wantrouwen is in veel organisaties de basishouding. Al dat wantrouwen compenseren we met afspraken. Afspraken dat je je aan alle relevante processen houdt, aan alle normen voldoet.

Het is een beetje als de brandstof voor een raket. Stel, je wilt een twee keer zo zware raket de ruimte in schieten. Dan heb je twee keer meer brandstof nodig. Die brandstof weegt ook wat, wat je weer moet compenseren met nóg meer brandstof. Aan het eind ben je alleen maar brandstof de lucht in aan het schieten (voor maar een klein beetje meer raketlading). Dat effect heeft wantrouwen ook. Om wantrouwen te compenseren hebben we afspraken nodig. Die afspraken moeten ingericht en gecontroleerd worden, waardoor ons proces weer ingewikkelder wordt, waardoor er nog meer afspraken nodig zijn …

Om wantrouwen te compenseren hebben we afspraken nodig

Zo hebben wij onszelf de afgelopen decennia ‘geprofessionaliseerd’, ons vak ingericht. Een zelfversterkend systeem dat steeds meer energie, tijd en geld kost en gebaseerd is op het idee dat je wantrouwen kunt compenseren met afspraken, regels en processen. Het afbreken van dat systeem, het weer opbouwen van vertrouwen, gaat heel lang duren. Ik vertrouw er volledig op dat ons dat gaat lukken, stapje voor stapje. Afgesproken?