Digitaal leiderschap begint bij je gevoel

Het ontwrichtende effect van de digitale transformatie is genoegzaam bekend. Om te overleven moeten organisaties hun bedrijfsmodellen herzien, de financiering van hun activiteiten anders organiseren en nieuwe ketenpartners zoeken. Snelheid en durf zijn succesfactoren. Voorbij is de tijd van dralen of voorzichtig in een uithoek van de organisatie experimenteren. De coronapandemie heeft duidelijk gemaakt dat veranderingen wel degelijk heel snel kunnen worden uitgevoerd, mits er urgentie wordt gevoeld en focus is. Van de digitale leider wordt verwacht dat hij hier op een duurzame wijze vorm aan geeft. Dit vraagt het nodige van het eigen verandervermogen: veranderen betekent namelijk veelal stress. Als digitaal leider kun je jezelf hierin ontwikkelen door inzicht in jouw eigen gedrag en emoties.

Recent onderzoek door neurowetenschapper Lisa Feldman Barrett geeft revolutionair nieuwe inzichten over de werking van het brein in relatie tot gedrag en emoties. Gedrag en emoties worden niet getriggerd door omstandigheden en cognitie, maar beginnen bij gevoel.

Een minder bekend zintuig, het ‘Interocepsis’, is cruciaal voor ons brein. Dit zintuig bevindt zich rondom onze organen en ervaar je als gevoel. Subtiele hartslagveranderingen, spanningen rondom organen zoals maag, darmen en keel en onrust in de benen neemt dit zintuig waar. Uit experimenten blijkt dat ons brein vooral bezig is om dit zintuig te monitoren. Het lichaam heeft elk moment van de dag een bepaalde hoeveelheid energie nodig om te functioneren. De behoeftes fluctueren afhankelijk van bijvoorbeeld de inspanning die het lichaam levert. Dit energieniveau wordt nauwkeurig in de gaten gehouden, want het vermogen om adequaat te reageren op verandering hangt daarvan af.

Gevoel sterkere voorspeller dan gedachte

Al deze informatie zegt iets over veranderingen in het energieniveau. Het brein gebruikt deze informatie om adequaat te kunnen anticiperen op veranderingen. Het trekt conclusies om te kunnen anticiperen op wat er gaat gebeuren. Uit vele experimenten blijkt dat ons brein ook voorspellingen creëert rondom vrij abstracte concepten,  die wij hanteren als richtlijnen in ons leven: succes, geluk, afwijzing, waardering, groei, intelligentie, erbij horen, liefde. Het zijn de voorspellingen hieromtrent van onze hersenen die bepalen hoe wij ons gedragen ten opzichte van anderen en onze omgeving. Deze voorspellingen op basis van gevoel zijn sterker dan vanuit denken. Zelf denk je vast ook wel eens: “Ik snap dat het niet verstandig is, maar mijn gevoel zegt dat ik het toch moet doen”.

Succesvol leiderschap vergt dat je begrijpt vanuit welke onbewuste voorspellingen je zult reageren op veranderingen. Gezien het belang van gevoel hierin is een cognitieve aanpak niet of nauwelijks effectief. Gebaseerd op de inzichten van Lisa Feldman Barrett beschrijft Wassili Zafiris, coach, onderzoeker en auteur, de stappen die je moet zetten met de gevoelsvoorspellingen. In plaats van de context proberen te begrijpen, ligt de focus op wat je gevoel je vertelt.

Aan de hand van gerichte vragen analyseer je welk gevoel in bepaalde, veelal stressvolle situaties optreedt. Door dit gevoel te duiden kan de onbewuste voorspelling en de daaruit voortkomende emotie worden getraceerd. Dat vraagt soms een ‘stap op de plaats’ in plaats van een snelle beslissing. Een voorbeeld uit de praktijk van een teamleider met zijn team agile wil gaan werken. Als afspraken om iets op te leveren niet worden nagekomen, valt de teamleider terug in de controlemodus. Vanuit een gevoel van teleurstelling ontstaat wantrouwen naar de teamleden. Zijn gevoel voorspelt immers: die zullen ook in de toekomst afspraken niet nakomen. Met inzicht in dit onderliggende gevoel kan deze voorspelling en emotie structureel veranderd worden. En kun je bewust kiezen hoe je met een dergelijke situatie omgaat. De uitkomst is dat je zelf betekenis geeft aan hoe je met een verandering omgaat in plaats van dat het je overkomt. Zo kun je als digitaal leider op duurzame wijze bijdragen aan de digitale transformatie in je organisatie.