Als de zon schijnt. OPINIE

Ondernemingsraden zijn in de ICT-sector geen populair onderwerp. Ten opzichte van andere branches is het percentage bedrijven zonder ondernemingsraad relatief hoog. In het begin van deze eeuw is er daarom vanuit het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid een campagne gestart om dit aantal omhoog te krijgen. De sector is op het gebied van medezeggenschap ondertussen wel volwassen aan het worden. Vrijwel alle grote ICT-bedrijven beschikken nu over een ondernemingsraad. Het mkb loopt daarbij nog achter. Daar is de dekkingsgraad nog veel lager.Een aantal factoren is debet aan het feit dat ondernemingsraden in de ICT minder vanzelfsprekende instituten zijn dan in andere sectoren. Een belangrijke cultuurfactor is dat ICT-ondernemingen vaak wortels hebben in Angelsaksische systemen. In die wereld wordt heel anders, veel negatiever, tegen ondernemingsraden aangekeken. Een andere culturele factor ligt bij de soort mensen dat de ICT-sector bevolkt. Doorgaans zijn dit namelijk ambitieuze, zelfstandige individuen. Het zijn professionele specialisten met prestatiegerichte bonussen die het niet interessant vinden of simpelweg te druk zijn om ook nog mee te denken in een ondernemingsraad. Hier raken we ook aan een structurele factor waarom ondernemingsraden in ICT-organisaties relatief moeilijker van de grond komen: Veel ICT’ers zijn jobhoppers en ZZP’ers. De ICT-sector heeft een bijzonder flexibele structuur die het eenvoudig maakt om op te stappen wanneer iets je niet zint. In plaats van te pleiten voor en te stemmen in verkiezing voor een ondernemingsraad, stemmen ICT’ers met hun voeten. Wellicht dat het in de loop van het jaar opklaart, maar vooralsnog zijn de verwachtingen somber. Ook in de ICT-sector heeft men het over zaken als het uitstellen van investeringen, besparen waar mogelijk, bankzitters, loonoffers en zelfs massaontslagen. Tot voor kort ging het iedereen echter voor de wind. Dat was het moment om een ondernemingsraad het levenslicht te laten zien. Een ondernemingsraad oprichten is een redelijk ingrijpende verandering en veranderen kost nu eenmaal tijd. Als het goed gaat met een bedrijf, dan kun je ook voldoende de tijd nemen. Deze tijd heb je nodig om bijvoorbeeld de juiste mensen te vragen zich kandidaat te stellen, directie en ondernemingsraad aan elkaar te laten ‘snuffelen’ en om met makkelijke onderwerpen op de agenda de procedures aan te scherpen. Met eenvoudige, niet-gevoelige onderwerpen op de agenda kan er al snel een positieve, constructieve sfeer worden gecreëerd in een ondernemingsraad. Zij zal dan pas echt ‘in het belang van het goed functioneren’ van de gehele onderneming (zie artikel 2 lid 1 Wet op de Ondernemingsraden) te werk willen gaan en kunnen enkele kortetermijnsuccessen worden geboekt om de OR te laten inburgeren. Zodra het economische klimaat betrekt, zal een ondernemingsraad echter veel eerder de noodzaak voelen enkel de belangen van de werknemers te gaan vertegenwoordigen. Deze eenzijdige insteek wil je natuurlijk voorkomen. Een ondernemingsraad pas gaan oprichten als door werknemers of de directie daartoe de noodzaak gevoeld wordt, bergt ook het gevaar in zich dat je er onderling niet meer fatsoenlijk uitkomt. Dan moet je alsnog een blik adviseurs opentrekken of de vakbonden uitnodigen om mee te komen denken. Kortom: repareer het dak als de zon schijnt.Het is dan misschien geen ideale start, maar een ondernemingsraad kun je beter later dan nooit oprichten. De huidige economische crisis heeft iedereen weer even bewust gemaakt van het feit dat het niet allemaal rozengeur en maneschijn is. Mooi weer spelen is er niet meer bij. Directies worden gedwongen om soms harde maatregelen te nemen en werknemers kunnen niet meer zo makkelijk ‘stemmen met hun voeten’. Tot voor kort was het wellicht lastig om genoeg kandidaten te vinden voor een ondernemingsraad. Een andere reden om nog geen ondernemingsraad te hebben, was misschien dat de directie er nog niets voor voelde. Deze redenen gaan echter nu niet meer op. Werknemers zullen graag mee willen denken en praten over bijvoorbeeld loonoffers en sociale plannen. Directies zullen maar al te graag via een ondernemingsraad draagvlak willen creëren voor bijvoorbeeld reorganisatieplannen. Daarnaast zijn directies gebaat bij de extra informatiestroom die een ondernemingsraad kan faciliteren. Weten waar te snijden op kosten is immers complex en op de juiste plek en wijze snijden is van cruciaal belang. De input van een ondernemingsraad kan hierbij van onschatbare waarde zijn. Een ander argument om juist nu wel een ondernemingsraad op te zetten, is dat veel ICT-bedrijven moederbedrijven in de VS en het VK hebben. Als weerwoord op soms ‘wilde’ plannen vanuit die hoek kun je beter beslagen ten ijs komen als je goede afspraken hebt met je ondernemingsraad: “dat kunnen wij niet eenzijdig besluiten”.Een extra aandachtspunt bij het oprichten van een ondernemingsraad ‘bij slecht weer’ is dat het nog meer dan normaal van belang is dat de ondernemingsraad deelt in de successen. Dus niet: het goede nieuws is van de directie, het slechte nieuws is van de ondernemingsraad. Kortom: als het regent, zul je echt samen het dak op moeten om het zo snel mogelijk te repareren.Het is beter om een ondernemingsraad op te richten in goede tijden, maar een crisis biedt ook kansen.Gerard van Hees is bestuurder Diensten/ICT bij de FNV. John van Rouwendaal is adviseur bij M&I/Partners.