De lange, lange weg naar Vista
Normaal gesproken zit er bij Microsoft ongeveer drie jaar tussen het verschijnen van opeenvolgende grote releases van een besturingssysteem. Windows 95 en 98 verschenen in de jaren waarnaar deze producten zijn vernoemd, Windows Millennium Edition (ME) en Windows 2000 in het millenniumjaar. Veel bedrijven hebben hun vervangingscyclus en afschrijvingstermijnen voor pc’s op deze verschijningsfrequentie afgestemd. Eens in de drie of vier jaar wordt het machinepark vervangen, waarbij doorgaans ook de migratie naar een nieuw besturingssysteem wordt gemaakt. Nadat de planning al ruimschoots was uitgelopen, maakte Microsoft in april een ogenschijnlijk geringe extra vertraging bekend. Het product zal niet in het vierde kwartaal in de winkels liggen maar pas in januari 2007. Alleen bedrijven met een doorlopend contract kunnen in november met Vista aan de slag. Dit betekent dat uiterlijk in oktober het groene licht voor de fabricage (‘release to manufacturing’, RTM) moet worden gegeven. Op 23 mei verscheen tijdens de WinHEC-conferentie in Seattle de DVD met de tweede bètaversie van Vista. Afgelopen week kwam deze ‘Beta 2’ ook beschikbaar voor download op internet. Het is de eerste keer dat een breed publiek - naar verwachting enkele miljoenen testers - het nieuwe besturingssysteem kan uitproberen. Hoewel volgens Microsoft Beta 2 alle uiteindelijke functionaliteit bevat (‘feature complete’) en behoorlijk stabiel is, valt wel te verwachten dat de massale bètatest tot veel op- en aanmerkingen zal leiden. Microsoft zal deze feedback waar nodig moeten verwerken. Microsoft verwacht dat op het moment van introductie 200 miljoen pc’s in de wereld in aanmerking komen voor opwaardering naar Vista. In de eerste twee jaar zullen verder zo’n 500 miljoen nieuwe pc’s met Vista worden verkocht, zie vice-president Will Poole tijdens WinHEC. Sceptisch Brian Gammage, analist bij de Britse vestiging van Gartner, is net als zijn Amerikaanse collega’s bijzonder sceptisch over de huidige planning voor Windows Vista. Hij wil wel aannemen dat Microsoft zelf in de gestelde deadline gelooft, maar noemt de planning ‘erg, erg agressief’, mede gezien de ervaringen met eerdere versies zoals Windows 2000. Gammage: "Historisch gezien blaakt Microsoft van ambitie en zelfvertrouwen over levertermijnen. Maar laten we niet vergeten dat zijn staat van dienst voor de oplevering van Vista bijzonder pover is. Ze hebben ons jarenlang verteld dat Vista veel eerder beschikbaar zou komen dan in werkelijkheid is gebeurd. Uiteindelijk hebben ze toch een soort leveringsschema opgesteld door belangrijke functionaliteit te schrappen." Gartner acht het nog steeds mogelijk dat een extra vertraging van vier tot zeven maanden zal optreden en dat de programmacode op zijn vroegst in februari of maart 2007 wordt vrijgegeven voor fabricage. Dan zou het eindproduct begin tweede kwartaal verkrijgbaar zijn, nog net op tijd om in het slotkwartaal van Microsofts boekjaar (dat op 30 juni eindigt) de kassa te laten rinkelen. Ziek Naast technische zijn er ook commerciële redenen waarom introductie van Windows Vista in januari geen haalbare kaart is. Pc-fabrikanten vormen het belangrijkste verkoopkanaal voor Windows. De meeste kleinzakelijke klanten en consumenten krijgen het besturingssysteem voorgeïnstalleerd op een nieuwe pc. Maar de pc-industrie is ziek, betoogt Gammage. Fabrikanten draaien op een gemiddelde winstmarge van slechts 2 procent. Nu dreigt Microsoft ze de kans te ontnemen een klapper te maken aan het einde van het jaar, wanneer de pc-afzet traditioneel zijn piek bereikt. "Als klanten horen dat in januari een nieuw product uitkomt, is dat heel nadelig voor de verkoop van nieuwe pc’s in november en december. Bestaande producten kunnen dan alleen nog met korting worden verkocht." Microsoft kan dit probleem grofweg op twee manieren aanpakken: Vista verder uitstellen of toch op begin 2007 blijven mikken en fabrikanten compenseren voor het opwaarderen van pc’s die kort tevoren nog met XP zijn verkocht. Als vuistregel houdt Gartner aan dat een upgrade-procedure 10 dollar per gebruiker kost. "Wij geloven niet dat Microsoft dat met plezier zal financieren," aldus Gammage. Samengevat: "Uit zakelijk oogpunt is het nonsens om in januari te gaan leveren en de testvereisten maken het heel onwaarschijnlijk." Geconfronteerd met de scepsis van Gartner houdt Microsoft vol dat het jongste tijdschema overeind blijft staan. Volgens het bedrijf is de gang van zaken met Windows 2000 niet vergelijkbaar omdat de programmacode veel systematischer is ontwikkeld en grondiger is getest voordat Beta 2 is vrijgegeven. Grote verrassingen die de introductie verder kunnen vertragen zijn dan ook niet meer te verwachten, denkt het bedrijf. Ondersteuning Eventueel verder uitstel heeft ook consequenties voor vervangings- en upgradeschema’s en voor de ondersteuning van bestaande Windows-versies. Elke extra maand vertraging voor Vista betekent eenzelfde verlenging van de support van Windows XP. Bij introductie van Vista in januari 2007 zal Microsoft XP nog tot 2014 blijven ondersteunen, ruimschoots voldoende om te migreren naar de opvolger. Gartner adviseert Windows XP-gebruikers niet voor 2008 te beginnen met de migratie naar Vista. Ondersteuning door applicatieleveranciers is namelijk essentieel. "Totdat die ruim voorhanden is, loop je risico’s en kans op extra kosten." Voor gebruikers van Windows 2000 ligt het lastiger. Microsoft stopt eind 2010 met de ‘extended support’ en onafhankelijke softwareleveranciers zetten er waarschijnlijk al in 2009 een punt achter. Verdere vertraging van Vista laat minder tijd over om een vervangingscyclus vol te maken. Veel bedrijven houden een levensduur van vier jaar aan voor hun pc’s en vervangen jaarlijks een gedeelte. Gammage: "Dan wil je waarschijnlijk ook vier jaar hebben om van een oud besturingssysteem volledig naar een nieuw over te gaan." Bedrijven die nog op Windows 2000 draaien, komen zo klem te zitten. Het is eigenlijk al te laat om nu nog de tussenstap naar Windows XP te maken. "In 2004 en 2005 gaven we klanten nog wel het advies om van Windows 2000 op XP over te gaan. Helaas vertelde Microsoft indertijd diezelfde klanten dat Vista vlak om de hoek was en dat ze beter meteen op Vista konden overstappen. Dat advies van Microsoft was verkeerd. Deze Windows 2000-gebruikers kunnen nu maar beter extra budget uittrekken en zorgvuldig plannen voor een versnelde uitrol van Windows Vista. Maar voorop blijft staan dat het product voldoende uitgerijpt moet zijn voordat ze met de migratie kunnen beginnen," luidt het dringende advies van Gammage. De ingrediënten Microsoft heeft voor Windows Vista alles uit de kast getrokken. Met name op het gebied van beveiliging, beheer en gebruiksgemak stelt het product zijn voorgangers in de schaduw. Toch is het niet gelukt alle features die Microsoft in petto had in Vista op te nemen. Al in 2004 bleek het noodzakelijk belangrijke onderdelen te schrappen om het tijdschema - dat later nog meermalen is bijgesteld ¯ te halen. Zo ontbreekt de relationele database WinFS, gebouwd bovenop het bestandssysteem NTFS. Evenmin op tijd klaar is Next-Generation Secure Computing Base (NGSCB), een nieuwe softwarearchitectuur die voorheen de codenaam Palladium droeg. Maar er blijven nog veel noviteiten over. Hiervolgt een kleine greep. Het meest in het oog springt de nieuwe grafische gebruikersinterface Aero, met half-transparante vensters (‘Glass’) en vloeiende effecten bij het openen en sluiten van mappen. Vensters kunnen in een soort 3D-carrousel worden geplaatst voor snelle herkenning en selectie (Windows Flip 3D). Aero is beschikbaar in vier van de zes edities (zie kader). De gebruikersinterface kent nog drie lagere niveaus: Classic, Basic en Standard. Classic lijkt nog het meest op Windows 2000 en kan daardoor een optie zijn voor veel bedrijven. Windows Sidebar is een strook rechts op het scherm voor allerlei mini-applicaties (‘desktop gadgets’). Deze kunnen in verbinding staan met web services. Voorbeelden: een kalender, financiële informatie, nieuws, weer en verkeer, instant messaging, internetradio, diashows. Vista ondersteunt met Windows SideShow een tweede beeldschermpje, bijvoorbeeld op de klep van een laptop, voor het weergeven van extra informatie. Zelfs als de laptop uitstaat of slaapt, kan de gebruiker bijvoorbeeld zien of er nieuwe e-mailtjes zijn binnengekomen. Het zoekpaneel (Search Pane) biedt de gebruiker meer overzicht door informatie te organiseren naar auteur, datum en documentsoort. Zoeken kan op meerdere criteria en filters tegelijk. De gebruiker kan zoekresultaten, die ook achteraf automatisch worden geactualiseerd, als map opslaan en hergebruiken. Een nieuwe techniek voor geheugenbeheer, moet de performance verbeteren. Veelgebruikte applicaties starten sneller doordat ze vooraf in het geheugen zijn geladen. Daarnaast maakt ReadyBoost het mogelijk het werkgeheugen uit te breiden met flashkaartjes terwijl de pc aanstaat. De beveiliging gaat verder dan Service Pack 2 voor Windows XP. Terwijl in XP elke gebruiker administrator-rechten heeft, tenzij dit anders is ingesteld, is het in Vista juist andersom. Met User Account Control (UAC) heeft iedere gebruiker beperkte rechten, die voldoende zijn voor alledaags gebruik. Dat maakt het virussen, wormen en spyware een stuk lastiger schade aan te richten. Beperkte privileges kunnen tijdelijk worden verhoogd als applicaties dit vereisen. -De uitbreiding van de Windows Firewall tot controle van uitgaand verkeer moet internetgebruik veiliger maken. Firewalls van derde partijen konden dit al langer. -Vista bevat antispyware onder de naam Windows Defender. Anti-virus ontbreekt omdat er al veel aanbieders van zijn en Microsoft het als commerciële dienst wil aanbieden. -Met Bitlocker Drive Encryption, aanwezig in slechts enkele versies, kan de gebruiker alle gegevens op een schijf versleutelen. Hiervoor moet een speciale chip, de Trusted Platform Module, in de pc zijn ingebouwd. Bitlocker kan gegevensmisbruik, bijvoorbeeld na diefstal van een laptop, voorkomen. -De webbrowser Internet Explorer is met versie 7+ grondig opgefrist. Net als concurrerende browsers biedt IE nu ook tabbladen, een ‘zoom’-functie, sneller zoeken (via zoekmachines naar keuze), ondersteuning van RSS-feeds en betere afdrukfaciliteiten.Nieuw is ook een phishing-filter dat frauduleuze websites blokkeert. De zes smaken van vista Microsoft brengt maar liefst zes ‘edities’ van Vista op de markt. Door deze differentatie kan het bedrijf extra inkomsten genereren met de meest uitgebreide varianten. Prijzen zijn nog niet bekendgemaakt. De huidige XP-varianten zoals Media Center en Windows for Tablet PC’s verdwijnen, omdat hun functionaliteit in Vista is geïntegreerd. - Business is de standaardeditie voor zakelijk gebruik. De gelikte gebruikersinterface Aero zit er wel in, maar allerlei multimedia-faciliteiten, die voor bedrijven minder relevant zijn, ontbreken. - Enterprise is als uitgebreide variant van de Business-editie gericht op ondernemingen en alleen verkrijgbaar via een Software Assurance-contract. Extra’s zijn onder andere Virtual PC, Unix-ondersteuning en drive-encryptie (BitLocker) - Home Basic is de instapeditie zonder franje, die op de meeste thuis-pc’s die nu onder XP draaien moet kunnen werken. Basic ondersteunt maximaal 8 GB fysiek geheugen. - Home Premium biedt naast de gelikte gebruikersinterface Aero als extra een reeks multimedia-voorzieningen zoals Media Center (opnemen van tv), ondersteuning van een tweede display (SideShow), tablet-pc’s, programma’s voor diavertoningen en geplande backups. Premium kan met 16 GB werkgeheugen overweg. - Ultimate is het topproduct met alle onderdelen van Home, Premium en Enterprise plus enige extra’s voor gamers en multimedialiefhebbers. - Starter Deze versie is speciaal bedoeld voor opkomende markten en heeft een gekortwiekte functionaliteit. Zo kan de gebruiker maximaal drie applicaties tegelijk openen is het fysieke geheugen beperkt tot 256 MB. Van Starter bestaat alleen een 32-bits variant, van alle andere vijf edities ook een 64-bits variant. De retailversies Basic, Premium en Ultimate staan op dezelfde dvd. Door het bijkopen van een sleutel kan men online opwaarderen (Anytime Upgrade). Dit geldt ook voor de Business-editie. Microsoft zal in de Europese Unie een ‘N’-versie van de Home- en Business-edities zonder Windows Media Player aanbieden. Dat gebeurt net als met Windows XP op last van de Europese Commissie.