Digital Rights Management inzetten is bij wet toegestaan

“The licenses for most software are designed to take away your freedom to share and change it”, stelt de preambule van SSRqs werelds meeste gebruikte open-sourcesoftwarelicentie, de GNU Public License of GPL, waaronder het besturingssysteem Linux wordt aangeboden. Klare taal.
Apple, dat door velen als één van de meest innovatieve en ‘coole’ hightech-bedrijven ter wereld wordt beschouwd, ziet dat anders. Dat verdient immers al jaren goud geld aan zijn tot nu toe strak gesloten muziekdienst iTunes en de miljoenen iPods waar digital rights management-technologie de dienst uitmaakt. Deze technologie beperkt gebruikers in hun wens de via de iTunes Music Store gedownloade (en dus betaalde) songs op andere apparatuur dan de iPod af te spelen.
Mogelijk is verandering op til. Apple CEO Steve Jobs mengde zich recent in het DRM-debat. Platenmaatschappijen moeten bereidheid tonen hun muziek zonder bescherming online aan te bieden. Bij hen ligt de schuld van DRM, en niet bij Apple.
Ook vader en dochter Dulfer, beiden succesvol muzikant in binnen- en buitenland, wijzen met de vinger naar de gevestigde muziekindustrie. De sector gaat er met de grote winsten vandoor, terwijl de artiest arm blijft. Illegaal downloaden luidt hun devies. Ondertussen onderzoekt een aantal Europese landen of Apple onrechtmatig handelt. Zo gaf de Noorse Ombudsman Apple tot 1 maart jongstleden de tijd om de DRM-technologie aan te passen. Aan dat verzoek heeft Jobs voorzover bekend geen gevolg gegeven.
Alles draait om de vraag wie welk recht heeft. De hierboven aangehaalde stelling uit de GPL is misleidend. Ze suggereert namelijk dat iedereen zomaar het recht heeft om softwarecode (van een ander) met anderen te delen en deze code bovendien te wijzigen. Het tegendeel is waar. Zonder mondelinge of schriftelijke licentie op een auteursrechtelijk werk (software, muziek, foto) is er geen gebruiksrecht, op enkele wettelijke uitzondering na, zoals het citaatrecht. Afblijven dus.
Dat laat onverlet dat een softwareproducent, wanneer hij eenmaal heeft besloten zijn product aan anderen ter beschikking te stellen, rekening moet houden met het wettelijk kader. Dat bestaat nader bepaald uit de Europese Richtlijn softwarebescherming (geïmplementeerd in onze Auteurswet), de Auteurswet in het algemeen en bijvoorbeeld de regels van ons contractenrecht uit ons Burgerlijk Wetboek.
Zowel juridische clausules als verregaande technische maatregelen kunnen beide, zij het onder bijzondere omstandigheden, strijdig zijn met rechtsnormen. De licentienemer moet in redelijkheid het softwareproduct kunnen gebruiken. De Europese Richtlijn en de Auteurswet spreken in het kader van gebruikersrechten overigens verschillend. Volgens de richtlijn mag de licentienemer in beginsel (d.w.z. wanneer hier niet bij contract wordt afgeweken) allerlei handelingen verrichten, zoals verveelvoudigen, wanneer deze “noodzakelijk zijn om het programma te kunnen gebruiken voor het beoogde doel”. Onze wet vervangt het beoogde doel door “noodzakelijk voor het beoogde gebruik”. Dit leidt tot onduidelijkheid, nu nadere uitleg ontbreekt.
Attentiepunten
� Wie eigenaar (auteursrechthebbende) van een computerprogramma of een muziekstuk is, heeft de zeggenschap te bepalen of, en zo ja, wat een ander hiermee mag doen.
� Wanneer de eigenaar zijn product in licentie wil geven, kan hij van zijn wettelijke bevoegdheid gebruik maken om deze van een technische beveiligingsmaatregel te voorzien; dat kan DRM-technologie zijn.
� Omzeilen van technische beschermingsmaatregelen, waaronder het kraken van code, is strafbaar gesteld in de Auteurswet.
� De zeggenschap van de eigenaar wordt beperkt door wettelijke kaders; licentievoorwaarden mogen bijvoorbeeld niet in strijd zijn met de redelijkheid en billijkheid.
� Een andere, meer indirecte vorm van beschermingstechnologie betreft de online-validatie van software om de rechtmatigheid van de licentie vast te stellen, alvorens de klant het recht te geven updates en nieuwe versies te downloaden; ook dit is juridisch toelaatbaar.