Duo Wessling­Nas op de bres voor privacy

Bits of Freedom (BOF) is ontstaan in het jaar 2000. De belangrijkste doelstelling is het vergroten van de kennis en het maatschappelijk bewustzijn van privacy en digitale burgerrechten. De stichting organiseert lezingen, debatten en andere activiteiten, becommentarieert actuele ontwikkelingen en geeft een nieuwsbrief uit. BOF onderhoudt via de vorig jaar zomer opgerichte organisatie European Digital Rights ook internationale contacten. Wat bracht je er indertijd toe Bits of Freedom op te richten? Wessling: "Het idee ontstond toen ik nog perswoordvoerder was bij XS4ALL. Toen speelden al een hoop onderwerpen die op ons terrein liggen, zoals privacy, aftappen en spam. We zagen dat in landen als de VS, Engeland en Duitsland wel privacy­ en burgerrechtenorganisaties bestonden, maar in Nederland nauwelijks. In de begindagen van internet bestond hier wel de Digitale Burgerrechtenbeweging, maar die is vrij snel weer opgeheven. Het was bovendien altijd een virtuele organisatie, een mailinglist waar iedereen elkaar voor rotte vis uitmaakte." Is het bewaken van de privacy geen taak van de politiek of de Consumentenbond? Wessling: "Het idee om dat bij de politiek neer te leggen is typisch Nederlands. Natuur en milieu hoort ook thuis in de politiek, maar dat wil niet zeggen dat je geen milieubeweging zou moeten hebben. Er waren ten aanzien van grondrechten in de ICT allerlei specifieke problemen en knelpunten die niet goed voor het voetlicht kwamen. Politiek is een systeem van beslissingen nemen. Om dat te kunnen doen, heb je ideeën en kritiek van buiten nodig. Eén van de functies van Bits of Freedom is het aandragen van alternatieven. Wat organisaties als de Consumentenbond betreft gaat het vaak over de prijs van een product, of je kan klagen en of je je geld terug kunt krijgen. Wij houden ons ook bezig met bredere onderwerpen."_ De activiteiten van BOF lijken me geen vetpot. Waar komt het geld vandaan? Wessling: "Klopt, dit is geen adviesbureau dat tegen betaling rapportjes schrijft voor opdrachtgevers. BOF is opgezet met donaties van de oprichters van XS4ALL, de mensen dus van het blad Hacktic die het bedrijf aan KPN hebben verkocht. We beginnen nu op allerlei andere manieren geld bij elkaar te halen. Zo is er een actie waarbij gebruikers van XS4ALL zich als sympathisant van BOF kunnen aanmelden. Voor elke aanmelding krijgen we een euro. Dat gaat langzaam, het loopt nog niet in de tienduizenden mensen. Verder zijn we bezig met subsidieaanvragen bij de Europese Unie en bij internationale stichtingen die mensenrechten­ en burgerrechtengroeperingen rondom de wereld steunen. Bijvoorbeeld George Soros, een Hongaar die schatrijk is geworden op Wall Street. Hij steunt onder andere groeperingen die zich bezighouden met internet als middel om informatie uit te wisselen." BOF is geen vereniging met leden. Wie vertegenwoordigen jullie eigenlijk, behalve jezelf? Wessling: "Vanwege ons beperkte budget is een ledenorganisatie logistiek onwerkbaar. BOF vertegenwoordigt standpunten waarvan wij denken dat ze breed gedragen worden. Natuurlijk praten we wel met allerlei mensen en groeperingen over hun ideeën. Je hoeft niet per se een echte vereniging te zijn met ledenvergaderingen om toch genoeg feedback te krijgen. Het is ook niet zo dat BOF alleen de particuliere meningen van mij of Sjoera uitdraagt." BOF volgt de ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht in Europa met argusogen. Waarom? Nas: "Nederland dreigt de Europese auteursrichtlijn te implementeren op een manier waar wij grote bezwaren tegen hebben. In de nieuwe concept­Auteurswet wordt een soort driedubbel verbod geschapen op het doorbreken van auteursrechtelijk beschermde werken. De industrie krijgt enorm veel mogelijkheden en mag bovendien allerlei technische beschermingslagen aanbrengen. Onze kritiek is dat het je als burger wordt verboden om die technische bescherming, zelfs als die onterecht is, te omzeilen. Dat gaat heel ver. Je hebt immers recht op een thuiskopie. De industrie wordt dus in staat gesteld om haar auteursrecht tot in het oneindige uit te breiden via technische middelen. Dat is heel schadelijk en bovendien nog maar een eerste stap. De industrie wil nog dieper, naar de hardware toe. Ze willen een chip die het onmogelijk maakt om een auteursrechtelijk beschermd werk af te spelen als je niet de juiste code hebt."_ Wessling: "Het verbod leidt er ook toe dat onderzoek op het gebied van cryptografie in de problemen komt. In de Verenigde Staten mogen onderzoekers niet meer publiceren over zwakheden in Digital Rights Management (DRM). Dat gaan we dus in Nederland ook krijgen."_ Ongevraagde e­mail jaagt veel internetters op de kast. Bij een dienst als Hotmail bestond vorig jaar 80 procent van alle inkomende e­mails uit spam. Wordt er vooruitgang geboekt in de strijd tegen spam? Wessling: "De Europese Privacyricht­lijn Telecommunicatie bevat een aantal artikelen over spam. Dat wordt gedefinieerd als ongevraagde communicatie. In Nederland is dat een beetje raar vertaald als ‘ongewenste’ communicatie voor doeleinden van direct marketing. Op zichzelf is de richtlijn heel duidelijk: er moet voorafgaande toestemming zijn voor commerciële bulkmail. Dat noemt men opt­in. Het gaat om mail in ruime zin, dus bijvoorbeeld ook sms­ berichten." Nas: "We waren heel blij met de formulering, omdat het Europees Parlement aanvankelijk met de industrie leek te kiezen voor opt­out. De Europese richtlijn moet voor 31 oktober 2003 in alle EU­landen geïmplementeerd zijn. Helaas houdt het goede nieuws hier op. De nieuwe Nederlandse Telecommunicatiewet bevat een letterlijke vertaling van de Europese richtlijn over spam. Wat ontbreekt is hoe men dat verbod gaat handhaven. Zelfs een verwijzing naar een algemene maatregel van bestuur ontbreekt." Wessling: "We vrezen dat het toch weer op de Nederlandse manier afloopt: brancheorganisaties steken de koppen bij elkaar en maken een gedragscode waarin de bestaande opt­outregeling wordt omgezet in opt­inzelfregulering. Daarmee is het probleem niet verholpen, want die spam blijft gewoon komen. Wij vinden dat er een echt handhavingsregiem moet komen." Nas: "Toezichthouder Opta is daar waarschijnlijk het meest geschikt voor. De Opta heeft vrij grote bevoegdheden, kan eventueel een derde partij aanwijzen. Na het aannemen van de wet zou er in het begin een actieve handhaving moeten komen waarmee het beleid wordt uitgedragen en spammers worden aangepakt. Het is belangrijk te laten zien dat er straffen staan op overtreding van die wet." In Nederland blijken relatief veel telefoons te worden afgetapt. Hoe komt dat? Wessling: "Daar is nooit echt onderzoek naar gedaan. Eén van de argumenten die je hoort is dat bijzondere opsporingsmiddelen zols pseudo­koop en infiltratie hier minder worden gebruikt dan in andere landen. Hetzelfde geldt voor het plaatsen van microfoontjes. Ook wordt aangevoerd dat de Nederlandse wetgeving het toelaat iemand te veroordelen op basis van bijna uitsluitend taps. Verder zijn taps een heel veilig en comfortabel opsporingsmiddel, want je hoeft ervoor geen agent in gevaarlijke situaties te brengen. Aftappen is een heel generiek middel geworden. Het wordt in elke zaak ingezet om mee te beginnen. De politiek heeft lang en hard gewerkt om te zorgen dat alle vormen van communicatie, waaronder ook internetverkeer, afluisterbaar zijn. Het is zelfs zó erg dat in de voorgestelde nieuwe Telecommunicatiewet staat dat de minister nieuwe telecomdiensten kan verbieden als er een ernstige belemmering dreigt van de strafrechtelijke handhaving. Dat hoeft hij niet voor te leggen aan de Tweede Kamer, dat kan gewoon per ministeriële beschikking." Misschien wordt de soep niet zo heet gegeten als hij wordt opgediend? Wessling: "Er is een speciaal wetsartikel voor geschreven. Je kunt wel bedenken om welke diensten het gaat. Bij de invoering van prepaid­gsm was veel te doen over het feit dat je van die bellers niet weet hoe ze heten en waar ze wonen. Stel dat je straks prepaiddatadiensten krijgt via UMTS, dan kan de overheid zeggen: ‘Hoor eens even, dat dataverkeer kunnen we wel aftappen, maar dan weten we niet wie die mensen zijn. Dat willen we niet, dus prepaid wireless data versturen moeten we maar gewoon verbieden.’ Met dat wetsartikel leg je dus een enorm machtsmiddel bij de overheid. Ik weet van geen enkel ander Europees land dat het zo ver gaat." Maurice Wessling en Sjoera Nas: "Bits of Freedom vertegenwoordigt standpunten waarvan wij denken dat ze breed gedragen worden." foto: beeldredaktie/diederik van der laan