Is het recht op Second Life levensecht?

Daardoor geldt het gevleugelde adagium van minister Jorritsma (Economische Zaken) destijds ‘wat offline geldt, moet ook online gelden’ al lang niet meer. We kennen inmiddels meer regels voor zakendoen via websites dan voor de verkoop van leren jasjes op de Albert Cuijp. Gek eigenlijk.
Politici en wetgevers verkeren overigens nog steeds in de veronderstelling dat extra, bijzondere wetgeving dringend noodzakelijk is voor de verdere ontwikkeling van een samenleving die niet meer zonder de beschikbaarheid en het goed functioneren van digitale technologie kan. Maar de hypothese staat wel op gespannen voet met de werkelijkheid. De inzet van ICT behoeft niet of nauwelijks een juridische stimulans, aldus laat de praktijk zien.

Nog een opmerkelijke omstandigheid. Nederland codificeerde speciaal voor virtuele handelingen rechtsnormen. Zo kent het Wetboek van Strafwet sinds 2002 de strafbaarstelling van virtuele kinderporno. Maar wat verstaat onze wetgever hieronder? Antwoord: iets wat net echt is. Gemanipuleerde afbeeldingen zonder dat er daadwerkelijk – fysiek dus - kinderen misbruikt of gebruikt zijn. Een levensechte tekening bijvoorbeeld of een gephotoshopt digitaal bestand.
Met het oog op digitale netwerken zoals Second Life krijgt deze juridische status quo in breder verband een nieuw perspectief. Trek de legislatieve invulling van het begrip virtueel als levensecht eens door naar een verkrachting op internet van een virtuele identiteit: een alter ego of avatar, zoals een zelf ontworpen figuur c.q. identiteit soms wordt genoemd. De digitale Blonde Dolly wordt dus aangerand door het eveneens digitale ego Macho Jim. Is zij een slachtoffer in juridische zin? Met andere woorden, ontstaat er slachtofferschap, zodat er bijvoorbeeld recht op zorg ontstaat? Wie het weet, mag het zeggen.

Oudere juridische discussies ter zake zien onder meer toe op de vraag of het virtuele geld op internet als echt moet worden beschouwd, omdat uitsluitend centrale banken, zoals bij ons De Nederlandsche Bank (DNB), de wettelijke bevoegdheid hebben geld te scheppen. Op Second Life fungeert de Linden Dollar als virtuele valuta, welke kan worden omgewisseld tegen echte Amerikaanse dollars. Ter vergelijking, een deelnemer aan een loyaliteitsprogramma – denk aan Airmiles of het spaarsysteem van Air France-KLM – heeft eveneens de mogelijkheid zijn tegoed met een buurman tegen harde pecunia te verhandelen. Het antwoord op de vraag of de eigenaar van Second Life met de uitgifte van Linden Dollars het bankrecht overtreedt, verdient in beginsel een negatief antwoord. Misschien is het in sommige gevallen wel – tijdelijk, voor zolang de site draait – ‘net echt’; een echte valuta is het niet. Los daarvan kunnen partijen bij overeenkomst van alles en nog wat afspraken. De contractsvrijheid, ook in de zogenoemde virtuele wereld, is dus groot.

Andere rechtsvragen betreffen de bescherming van intellectuele eigendom. Ook hier zien we weinig nieuws onder de zon. Wanneer een speler op Second Life een huis bouwt, dan creëert hij in beginsel een werk dat een eigen karakter heeft. Het ontwerp draagt het stempel van de maker en dus biedt het auteursrecht protectie tegen inbreuk.
Nog ander juridisch issue vormt de bescherming van de persoonlijke levenssfeer. Zowel Blonde Dolly als Macho Jim zijn – uiteindelijk – te herleiden tot een natuurlijk persoon. En daarmee hebben we te maken een persoonsgegeven in de zin van de Wet bescherming persoonsgegevens. Aan het gehele verwerkingsproces van persoonsgegevens worden allerlei strikte voorwaarden gesteld. Een ervan luidt: neem organisatorische en technische beveiligingsmaatregelen.