Meijer: Adviezen voor de regering
� Zie ICT als middel en niet als doel. Inzet van ICT door de overheid is geen doel op zichzelf.
Er moeten nuttige dingen mee worden gedaan, zoals verbetering van de dienstverlening, vermindering van administratieve lasten of een meer directe politieke participatie. Je moet niet sturen op elektronische dienstverlening maar op goede dienstverlening. Daar kan ICT natuurlijk wel een belangrijke rol bij spelen.
� Denk eerst na over een betere inrichting van werkprocessen en organisatie en pas daarna over de inzet van ICT. Dit is waarschijnlijk de grootste tekortkoming in de afgelopen jaren geweest. De neiging bestaat om de bestaande processen te automatiseren met de bestaande mensen binnen de bestaande organisatorische structuren. Dat moet anders. Natuurlijk gaat dat vaak van Au! maar alleen dan wordt het echt beter.
� Vooral voor Kamerleden. Eert uw fractiespecialist betreffende ICT. Elk Kamerlid met gevoel voor zijn politieke toekomst zal de fractiespecialist betreffende de financiën raadplegen bij beleidsvoorstellen. Bij ICT zou het niet anders mogen zijn. Ook daar bestaan algemene kaders en gespecialiseerde kennis. Die Kamerleden moeten binnen de fracties ook duidelijk worden aangewezen en hun positie door de fractievoorzitter gesteund.
� Vraag bij beleidsvoorstellen waarvan de uitvoering sterk afhankelijk is van de inzet van ICT altijd tevoren een uitvoeringstoets, waarbij ook de uitvoerende partij is betrokken. De afgelopen jaren is de complexiteit van grote automatiseringstrajecten heel vaak onderschat. Dat leidt dan tot grote frustraties bij beleidsmakers en uitvoerders terwijl veel voorkomen had kunnen worden.
� Bestuur op hoofdlijnen. Een gedetailleerde sturing leidt tot complexe automatiseringssystemen en veel administratieve lasten. Politiek is dit één van de lastigste adviezen. Kamerleden profileren zich graag met vragen als ‘Is het de minister bekend dat er in een Rotterdams ziekenhuis motmuggen zijn gevonden?’ Een minister moet stelselverantwoordelijkheid hebben en geen zaakverantwoordelijkheid.
� Zorg voor een goede Overheids Architectuur en pas die toe. Voor financiën vinden politici het normaal dat er kaders zijn. Maar ook op het terrein van informatisering en automatisering worden de samenhang en de onderlinge afhankelijkheid binnen de overheid steeds groter. Dat moet goed worden bewaakt en een breed geaccepteerde architectuur kan daarbij een belangrijke rol spelen. In de vorm van de recent ontwikkelde Nederlandse Overheids Referentie Architectuur (NORA) begint zoiets te ontstaan. Regering en Kamer moeten daar dan wel gebruik van gaan maken. Overigens moeten in de NORA ook de steeds belangrijker Europese ontwikkelingen worden opgenomen.
� Verbeter de financiering van de overheidsinvesteringen in ICT. Vaak moet één organisatieonderdeel van de overheid investeren terwijl de baten neerslaan bij andere delen. Dat gaat dan niet gebeuren. Daarnaast sturen overheden allerlei rekeningen naar elkaar voor geleverde informatie. Dat kost alleen maar geld en levert niets op. De minister van Financiën moet hier snel met een voorstel komen, bijvoorbeeld voor een centraal investeringsfonds.
� Houd het evenwicht tussen de informatisering van de overheid en de bescherming van de persoonlijke levenssfeer goed in de gaten. Verbetering van de dienstverlening en het vergroten van de veiligheid zijn niet per definitie strijdig met privacybescherming. Ze kunnen het echter wel zijn als je het niet goed regelt. Dat verdient veel aandacht.
� Verbeter de sturing van de overheidsbrede inzet van ICT. Met geld en goede bedoelingen is de afgelopen jaren veel gebeurd maar om echt overheidsbrede processen te kunnen veranderen is meer nodig. Zorg bij die sturing ook voor een goed samenspel tussen beleid en uitvoering. Dat laat nu veel te wensen over. Een Informatie Verhoudingswet voor de gehele overheid zou helpen. We hebben immers ook al lang een Comptabiliteitswet voor de overheidsfinanciën!
� Het laatste advies en het meest inhoudelijke. Verstop de overheid niet achter elektronische loketten met elektronische dossiers. De Andere Overheid werd de laatste jaren de Geautomatiseerde Overheid. De overheid moet ook letterlijk een menselijk gezicht houden. Het gevaar bestaat dat men de bureaucratie wil bestrijden door het vervangen van ambtenaren door computers. Dat pakt de oorzaak van de bureaucratie niet aan. Dat is immers onze drift om alles te willen regelen en elk risico in de samenleving te mijden. Wanneer ICT de komende jaren als substituut voor ambtenaren wordt ingezet, wordt volgens mij over vier jaar een nieuwe partij opgericht: de Partij voor de Mensen.
r.meijer@hec.nl