.ODF, .PDF én .DOC

ODF is sinds afgelopen mei een heuse ISO-standaard. Het wordt omarmd door overheden in de Amerikaanse staat Massachusetts en in Denemarken, België en Frankrijk.
ODF is tevens hét breekijzer voor open-sourcevoorvechters. Die hopen ermee eindelijk Microsoft’s dominantie op de desktop aan te kunnen. Open-sourcetekstverwerkers kunnen met ODF de concurrentie met het bijna overal aanwezige Microsoft Word goed aan. De gemeenschap reageerde daarom onthutst op opmerkingen van een lid van het standaardisatieforum, Harry van Zon, dat de overheid best mag kiezen voor het Microsoft format (.doc).

varkens
Van Zon is sinds vier jaar bij het ministerie van Binnenlandse Zaken verantwoordelijk voor het informatie- en innovatiebeleid van de openbare sector. Geen betere plaats voor het inzicht in het nut van IT-normen voor de overheid. “Voortdurend roept men op tot een betere regie van de overheids-ICT. Nederland heeft echter ongeveer 1500 autonome overheidsinstanties. Met een iets ruimere definitie vallen ook alle scholen, huisartsen, apothekers en ziekenhuizen er onder. Dan telt de overheid ruim tienduizend organisaties.”
Dat maakt van zijn opgave een zware. Van Zon wil echter bereiken dat zijn IT-beleid burgers en bedrijven het middelpunt maakt van de overheidsdienstverlening. “Contact met de overheid moet met een paar muisklikken te doen zijn. Standaarden zijn hiervoor een middel en geen doel.”
Het was misgegaan wanneer een ministerie een voltage had bepaald voor het gebruik van de elektriciteit door de overheid. “Juist het gebruik van de standaard 220 volt, zorgt voor concurrentie tussen fabrikanten van elektrische apparaten.”
Hij wil ervoor waken dat de IT hetzelfde overkomt als het varken. De overheid heeft volgens hem van dat ene dier wel zestien definities. De een is opgesteld voor de normen voor het bouwen van stallen, een andere voor regels rondom mestproductie en een derde vanwege wetten over dierenwelzijn. “Het is net als met de twee definities voor loon. De ene was omschreven in belastingregels en de andere was vervat in sociale wetgeving. Het bedrijfsleven had er last van en dat begrip hebben we daarom gestandaardiseerd.” De overheid moet voor ICT de standaarden overnemen die in gebruik zijn bij bedrijven en burgers. “Kijk naar de markt, en laat je leiden door die wensen. Laat de overheid in godsnaam geen standaarden bedenken.”

massachusetts
Wat hem betreft maakt de Nederlandse overheid geen haastige overstap naar ODF. “Ik pleit evenmin voor het standaardiseren op Microsoft Word. Stel dat de overheid besluit alleen .doc te gebruiken, en verder niemand. Dán is de overheid pas echt dichtgeplakt.”
Dat de overheid zonder een beslissing voor een open standaard zoals ODF zich afhankelijk maakt van de grillen van Microsoft, bestrijdt Van Zon. “Ik mag hopen dat Microsoft consistent blijft met haar documentformaat. Ik betwijfel of ze veel klanten overhouden wanneer ze met de volgende versie van tekstverwerker Word alle andere documenten onleesbaar maken.”
De directeur erkent dat de overheid ook marktinvloed heeft. Het kan die invloed gebruiken om te zorgen dat er concurrentie mogelijk is op de markt voor desktopsoftware. Hij betwijfelt echter of de Nederlandse overheid groot genoeg is indruk te maken op softwaregigant Microsoft. De beslissing van de Amerikaanse staat Massachusetts (6 miljoen inwoners) om voor tekstverwerkers het open document format verplicht te stellen vindt hij dan ook opvallend. “Als Duitsland iets dergelijks vereist, schrikt Microsoft. Nederland is daarvoor te klein.”
“De overheid als apparaat moet geen invloed hebben op die trend. Doen we dat wel, dan werken alle ambtenaren mogelijk met pc’s die niet overweg kunnen met de documenten uit de maatschappij. Daar gebruikt toch iedereen of Windows of Apple?”

pegels
De directeur past liefst standaarden toe die zijn gekeurd door gespecialiseerde organisaties. “Onze websites moeten voldoen aan de eisen van het W3C en de inrichting van onze netwerken aan die van Icann.”
ISO-standaard ODF toegevoegen aan het lijstje van formaten, is daarom geen enkel punt. Wel heeft hij bezwaar tegen het overschakelen van de overheid op ODF in plaats van andere documentformaten. Dat de Tweede Kamer met de ‘Motie Vendrik’ in 2004 de overheid opdroeg over te stappen op open standaarden en open source-software, maakt geen indruk. “Dan wordt het een politieke beslissing. Ik kan en wil die niet tegenhouden, maar dan moet Financiën de pegels erbij leveren. Ik weet zeker dat er voor die beslissing geen Kamermeerderheid is.”