Oorlogswanhoop

Denk niet te licht over dit probleem, dat ook softwarematige implicaties heeft. Het begint met de vraag: maakt het wat uit of je bijvoorbeeld voor Umm Qasr of Oem Kasser kiest? Kranten en tijdschriften vinden van wel. Wat zij in de eerste plaats willen is dat iedereen binnen het bedrijf dezelfde spelling aanhoudt. Bovendien willen kranten en tijdschriften niet te veel afwijken van ­ zeg maar ­ het landelijk gemiddelde. Het is een beetje vreemd als je in je krant leest over Peking terwijl je op de kaartjes bij het televisiejournaal Beijing ziet staan. Een eenduidige spelling maakt het ook makkelijker om op internet en in de digitale archieven van kranten op zo’n naam te zoeken. Er bestaan tussen de diverse media geen afspraken over hoe je buitenlandse namen moet omspellen. Ik heb ooit met vertegenwoordigers van twee landelijke dagbladen uit Nederland, twee uit Vlaanderen en twee televisiejournaals deelgenomen aan een forumdiscussie over de spelling van aardrijkskundige namen. Iedereen bleek zo’n beetje z’n eigen gang te gaan. Er bestaan wel hulpmiddelen ­ lijsten, boeken, encyclopedieën, atlassen ­ maar ook die wijken in details van elkaar af. Meestal zit er bij een krant een redacteur die een bepaald land of werelddeel in z’n portefeuille heeft, en die hakt de knopen door. Zo kon het bijvoorbeeld gebeuren dat NRC Handelsblad als enige krant in Nederland bleef schrijven over de talibaan, waar anderen het hadden over de taliban. Houden de media zich aan hun eigen lijstjes en verordeningen? De Vlaamse journalist Ludo Permentier heeft een paar jaar geleden onderzocht hoe de namen Kadhafi en Chroesjtsjov in de loop der tijd in De Standaard waren gespeld. Hij vond, per naam, ruim twintig (!) verschillende schrijfwijzen. Van Gadaffi tot Quadaffi, van Chroesjtsjev tot Kroestsjof. Waarom is het zo ingewikkeld om dit recht te trekken? Je zou denken dat je daar toch zo een programmaatje voor schrijft. Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Bij het omspellen van niet­Latijnse alfabetten kun je kiezen tussen transcriptie en translitteratie. Bij transcriptie worden de klanken van het ene alfabet in een ander weergegeven, bij translitteratie gebeurt de weergave letter voor letter. In de media kiest men voor transcriptie, maar die is taalgebonden. In het Frans, Duits en Engels maken ze er allemaal iets anders van, en dat is belangrijk, omdat de Nederlandse media zich sterk baseren op buitenlandse persbureaus. Bovendien zorgt de computer voor complicaties; de vreemde tekens in bijvoorbeeld de Slavische talen, kunnen vaak niet worden gezet. Kortom, de plotselinge opkomst van allerlei nieuwe eigennamen ­ zoals in tijden van oorlog ­ leidt tot een spellingchaos in de media en tot wanhoop bij de mensen die hierover gaan. Reacties en aanvullingen naar e.sanders@wkths.nl