Softwarepatent slecht voor kenniseconomie

Software wordt momenteel beschermd onder het auteursrecht. Terecht, want het economische model van de softwareindustrie lijkt meer op het schrijven van een boek dan op het ontwikkelen van een nieuw medicijn. Productiekosten zitten niet in onderzoek, maar in ontwikkeling: het ‘schrijven’ van de software. Stel nu, dat we schrijvers willen stimuleren nog mooiere verhalen te schrijven. Daartoe kennen we patenten toe aan hun mooiste zinnen. Het zou een ramp zijn voor elke auteur, omdat die eerst de patentstatus van al zijn paragrafen moet onderzoeken. Een verschil tussen boeken en software is de complexiteit. Waar een boek vaak door één persoon wordt geschreven, is het voor een enkel individu doorgaans onmogelijk om een heel programma te doorgronden. De snelheid van moderne computers en het ontbreken van de beperkingen uit de fysieke wereld maken software tot het meest complexe product dat er is. Waar een medicijn vaak uit slechts één vinding bestaat, een strijkijzer uit wellicht enkele tientallen en een gevechtsvliegtuig wellicht uit enkele honderden of zelfs duizenden, daar bestaat een eenvoudig computerprogramma al snel uit honderdduizenden of miljoenen regels code. Op elke regel of combinatie van regels kan straks een patent rusten. Die werken dan als landmijnen: bij elke regel code kun je er inbreuk op maken en daardoor kan het hele project ten gronde gaan. Concurrentie in softwareland gaat niet om grote, nieuwe uitvindingen. Het gaat erom de ontelbare innovaties die er zijn zo toe te passen dat de consument er eenvoudig gebruik van kan maken. Net zoals de literatuur voortbouwt op wat eerder is geschreven en bedacht, zo doet software dat ook. Daaruit is de zeer snelle ontwikkeling van software in de afgelopen vijftien jaar te verklaren. Het zou jammer zijn als daar een eind aan zou komen. Zeker nu Europa zichzelf tot doel heeft gesteld in 2010 de meest concurrerende kenniseconomie ter wereld te worden. De Amerikaanse onderzoekers Bessen & Hunt hebben dit jaar echter een empirische studie verricht naar de macro-economische effecten van softwarepatenten. Zij concluderen dat softwarepatenten onderzoek en ontwikkeling niet stimuleren, maar een vervanging daarvan vormen. Laagdrempelige softwarepatenten betekenen minder strakke standaarden, daarmee méér patenten, en daarmee ook méér vervanging van innovatie. Niet alleen op macroniveau zullen de gevolgen van softwarepatenten zichtbaar zijn. Voor het midden- en kleinbedrijf zullen patenten op software leiden tot enorme kostenexplosies omdat bedrijfssoftware nog duurder wordt dan het al is. Het MKB heeft bovendien geen tijd en geld voor dure procedures wanneer ze worden aangeklaagd door grote bedrijven en advocatenkantoren, zoals nu aan de orde van de dag is in de VS. De doelstelling van het mogelijk maken van patenten op software is het bevorderen van onderzoek en de kosten van dit onderzoek enigszins te kunnen dekken. Het voorstel van de Raad en Commissie zal tot het tegenovergestelde leiden. Op grote schaal worden allerlei trivialiteiten gepatenteerd, met als geen ander doel deze uit de kast te halen op het moment dat een bedrijf voldoende middelen heeft verdiend om er eens flink van te plukken. De enige die baat zullen hebben van software patenten zullen gespecialiseerde advocatenkantoren en grote bedrijven zoals Microsoft zijn. Het Europees Parlement heeft er mede dankzij D66 voor weten te zorgen dat het oorspronkelijke voorstel van de Commissie op een aantal punten werd aangepast. In reactie op dit aangepaste voorstel besloot de Europese Commissie echter om de meeste amendementen van het Parlement onaanvaardbaar te verklaren en van tafel te vegen. Deze wijze van handelen is een absolute schande voor het Europees democratisch besluitvormingsproces. Het Europees Parlement wordt zonder gêne buitenspel gezet. Zo vlak voor de verkiezingen het slechtst mogelijke signaal. Het meest frustrerende echter is dat de weg naar softwarepatenten nu openligt, met alle schadelijke gevolgen voor de ontwikkeling van de kenniseconomie van dien. Johanna Boogerd is lid van het Europees Parlement voor D66.Bijdragen in de rubriek Opinie staan los van de redactionele opvattingen van AG. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te redigeren en in te korten. Bijdragen voor de rubriek kunnen worden gestuurd aan: ag@wkths.nl onder vermelding van ‘opinie’.