Wie betaalt onze privacy?

Maar stel je eens voor dat die koppeling wel wordt toegestaan? Uitvoeringsorganisaties kunnen dan veel effectiever gaan werken. De dienstverlening kan veel beter, de uitvoeringskosten komen een stuk lager te liggen, en de kosten door fraude (illegale onderhuur, uitkeringsfraude, et cetera) vallen veel lager uit. Zeker als die gegevens ook nog eens worden gekoppeld aan biometrie. Fraude wordt dan praktisch onmogelijk. Alleen wie wordt herkend en wie in aanmerking komt voor de dienst of uitkering, kan dan gebruikmaken van het systeem. Eigenlijk is het heel dubbel. Wij eisen dat de overheid alle wetten en regelingen zo goed en zo goedkoop mogelijk uitvoert, maar verbieden tegelijkertijd dat zij daarvoor gebruikmaakt van de haar ter beschikking staande middelen. Het is alsof je tegen een kelner zegt, ‘je moet snel en zonder morsen serveren, maar je mag maar één hand gebruiken en we binden je benen ook nog aan elkaar’. Scherp gesteld komt het erop neer dat wie tegen controleerbaarheid is, ieder ander tot kosten dwingt. Kosten door onnodig inefficiënt werken en gebrekkige dienstverlening en kosten door gebrekkige wetshandhaving. Want niet alleen fraude, maar ook andere vormen van criminaliteit kunnen nu niet optimaal worden bestreden. Hier zit dus de afweging. Hoeveel is privacy ons waard? Nu is het natuurlijk te simpel om te stellen: ‘wie niets te verbergen heeft, heeft ook niets te vrezen’. Want hoe voorkomen we het gevaar van misbruik? Wie controleert de controleurs? Er is daarom evenwicht nodig. Als ik als individu deel wil uitmaken van een samenleving, moet ik ook bereid zijn om een deel van mijn privacy in te leveren. Vergelijk het met het betalen van belasting. Hiervoor in ruil krijg ik dan de bescherming en de diensten van de gemeenschap. We hebben het tot nu toe gehad over efficiëntie en bestrijding van criminaliteit en fraude, maar privacybescherming staat ook terrorismebestrijding in de weg. Hoe ver willen en kunnen we gaan als het gaat om het voortbestaan van de mensheid? Dit lijkt een extreme vraag, maar zij wordt steeds realistischer. De ontwikkelingen in de biowetenschappen gaan snel. Het wachten is op het moment dat één persoon in staat is de gehele mensheid uit te roeien door een onbestrijdbaar micro­organisme te ontwikkelen en los te laten. Dat moment komt eraan. De technologie voor het maken van biologische wapens wordt goedkoper en eenvoudiger. Eenvoudige standaard apparatuur, zoals ook gebruikt voor het maken van antibiotica en insecticiden, volstaat. Genetische manipulatie wordt op steeds grotere schaal gebruikt in de farmaceutische industrie, de voedselindustrie en de landbouw. Dit biedt kwaadwilligen geheel nieuwe kansen. Onschadelijke bacteriën kunnen in moordenaars worden veranderd, resistent tegen de bekende antibiotica. Het kweken van zulke micro­organismen wordt steeds eenvoudiger. Een bebroed kippenei bijvoorbeeld is een ideale broedstoof. Eén ei kan genoeg virus bevatten om in theorie ieder mens ter wereld tweemaal te infecteren. Een wereld waarin één individu de mogelijkheid heeft iedereen te vernietigen, houdt niet lang stand. Onder de vele miljarden mensen zullen er altijd individuen te vinden zijn, die zichzelf samen met de rest van de mensheid willen vernietigen. Kunnen en willen we dit als maatschappij toestaan? Hier komt de privacyvraag weer om de hoek kijken. De beschikbaarheid van de kennis en apparatuur om biowapens te maken, valt niet meer terug te draaien. Wat we wel kunnen doen, is het proactief identificeren en monitoren van mogelijke kwaadwilligen. We kunnen nog niet in de hoofden van alle burgers kijken, maar we kunnen wel al aardig nagaan welke groepen of individuen interesse hebben voor gemodificeerde ziekteverwekkers, kweekapparatuur of kennis op deze gebieden. Dit is precies wat inlichtingendiensten doen. Dat dit heel ver kan gaan, bewijst het Amerikaanse Echelon­netwerk, dat naar verluidt wereldwijd alle elektronische communicatie onderschept en monitort. De kosten van privacy zijn dus wel erg hoog. Gebrekkige wetshandhaving, uitnodigingen tot fraude, gebrekkige dienstverlening, onnodig hoge uitvoeringskosten en daardoor ook een algemeen gebrek van vertrouwen in het functioneren van de overheid. En als klap op de vuurpijl, toenemende risico’s van terrorisme. De afweging lijkt mij daarom vrij simpel. De balans is mijns inziens nu wel erg doorgeslagen naar de kant van de privacybeschermers. Zij jagen de gehele gemeenschap op hoge kosten en nemen ook nog eens een niet te bagatelliseren risico met ons allemaal. Peter van der Wel is directeur van EPN, platform voor de informatiesamenleving.Bijdragen in de rubriek Opinie staan los van de redactionele opvattingen van AG. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te redigeren en in te korten. Bijdragen voor de rubriek kunnen worden gestuurd aan: ag@wkths.nl onder vermelding van ‘opinie’.