‘Zorg’ past spraaksysteem met succes toe

Desondanks zijn de voordelen aanzienlijk, zegt Evert Weltevreden, klinisch patholoog en diensthoofd van die afdeling. “Door het grote tekort aan medische secretaresses liepen de achterstanden fors op. Wij streven ernaar 90 procent van de onderzoeken binnen drie dagen te verwerken. Dat liep terug naar 75 procent. Altijd volle planken met tapes, onacceptabele achterstanden. Artsen belden waarom de uitslag nog niet klaar was. Dan ging je zoeken in het derde bandje, ergens in het midden. Je werd in je werk gestoord. Nu halen we de norm weer, en kun je doorwerken.” Op het medische secretariaat levert spraakherkenning 20 tot 25 procent besparing op. Secretaresses kunnen op termijn vanuit de eigen woning inloggen, en daar via spraaktechnologie medische verslagen verwerken. Bij klinische pathologie gaat het om de diagnostiek van levende patiënten: bloed, cellen en weefsels. Men beoordeelt bloedmonsters, biopten en uitstrijkjes onder de microscoop, waarna een verslag wordt ingesproken, soms met richtlijnen voor de chirurg. Spraaktechnologie blijkt prima in staat te zijn om medische termen als adenocarcinoom, eosinofiele granulocyten of maagslijmvliesbiopt te verwerken. De fouten zitten veeleer in gewone taal. De ingesproken teksten worden batchgewijs als ‘wav-bestand’ via het ziekenhuisnetwerk verstuurd. De medisch secretaresses krijgen de tekst na interpretatie door de software op hun scherm. Men corrigeert de tekst, terwijl het ingesproken verslag nogmaals wordt afgeluisterd. Tenslotte fiatteert de patholoog de rapportage, soms na zelf weer correcties aan te brengen. Bij de Gelre ziekenhuizen staat de software voor spraakherkenning op een centrale server, evenals de stemprofielen van vijf pathologen en een woordenlijst met tienduizenden medisch-pathologische termen. Vanaf elke werkplek kan men verslagen inspreken. Twynstra Work Innovation begeleidde het project, met een tiental dagen consultancy. “Alleen software en hardware aanschaffen, dat werkt bij spraaktechnologie niet”, zegt Aart van den Berg, projectbegeleider vanuit Twynstra. “Je moet processen op elkaar afstemmen, mensen enthousiasmeren en de organisatie een beetje sturen. Artsen komen daar niet aan toe. Je moet weerstanden bij secretaresses inventariseren. Soms vindt men typen meer afwisselend. Dan zorg je voor extra variatie. Anders lopen de secretaresses weg. Voorkom dat ze denken dat spraaktechnologie hun werk overbodig maakt. Dan stappen ze op en heb je nog meer capaciteitstekort.” In Apeldoorn gaat het om vijf pathologen, waardoor de investering van 100.000 euro aan soft- en hardware fors lijkt. Een ziekenhuis kan met spraaktechnologie voorlopig geen geld besparen, stelt Van den Berg. “Je kunt breakeven draaien. Alleen besparing van arbeidsplaatsen is de verkeerde doelstelling. Het gaat om kwaliteit, je werkprocessen worden beheersbaar.” Minder emplooi voor medisch secretaresses komt er door spraaksoftware voorlopig niet, zegt hij: “Men doet werk wat voorheen bleef liggen, zoals betere registratie.” Leveranciers van spraaktechnologie beloven vaak teveel, oordeelt hij: “Men spreekt over 40 tot 50 procent tijdsbesparing. Maar dat betreft alleen de correctie van verslagen. Een secretaresse doet ook ander werk. Ook spiegelt men soms voor dat op termijn honderd procent spraakherkenning mogelijk is. Dat is niet reëel. Zonder heldere verwachtingen knapt men af. Gebruikers moeten zich er van bewust zijn dat de server kan uitvallen en dat dan alles plat ligt. Dat horen artsen vooraf te weten.” De Gelre ziekenhuizen hebben bewust afgezien van ‘interactieve’ spraakherkenning, omdat de klinisch pathologen dan zelf correcties moeten uitvoeren. “Die uren zijn te kostbaar”, zegt Weltevreden, “wel voegt elke patholoog eigen woorden aan de woordenlijst toe. Met spraakherkenning haal je per afdeling een systeem voor workflowmanagement binnen. Vroeger wist je nooit waar een biopt zich bevond in de cyclus. Nu weten we exact per patiënt in hoeverre onderzoek is gevorderd.” Ook analisten in de snijkamer hebben dicteertapes afgeschaft. Men spreekt verslagen direct in, waarna ze op de server worden opgeslagen. Aan de uitsnijtafel dragen pathologen een vaste microfoon voor de mond. “Maar techniek alleen is niet voldoende”, benadrukt Weltevreden, “spraaktechnologie lukt alleen als pathologen een goede verstandhouding hebben met hun secretariaat. Bij steeds dezelfde fout moet zo’n secretaresse zonder schroom kunnen aankloppen. Dan krijg je te horen dat je duidelijker moet spreken. Zonder die openheid wordt het niks. En de pathologen moeten een hechte groep zijn. Anders krijg je nooit overeenstemming over blokteksten en andere afspraken. Spraakherkenning werkt niet voor eenlingen.” In Apeldoorn worden de digitale verslagen momenteel nog geprint en per interne post verstuurd. “Op zich verspeel je dan veel winst”, zegt Van den Berg, “maar er zit nog drie tot vier jaar niets anders op. Volgens planning is het hele ziekenhuis pas in 2006 volledig digitaal.”