Big Data onder vuur

In de media en de politiek is steeds meer kritische aandacht voor Big Data. Deze lieveling van IT’ers en marketeers biedt ongekende mogelijkheden voor het één-op-één bereiken van consumenten, maar dat gaat ten koste van de privacy van diezelfde consument. Er is met name kritiek op de ondoorzichtigheid van Big Data. Als niet duidelijk is welke bronnen zijn gebruikt, welke combinaties zijn gemaakt en met wie is gedeeld, kunnen consumenten, overheden en wetshandhavers onmogelijk de reconstructies maken op basis waarvan fouten kunnen worden hersteld en voorkomen.

Het is een illusie te denken dat Big Data gestopt kan worden. Dat is ook helemaal niet nodig, zo lang aantoonbaar wordt voldaan aan de verplichtingen rond privacy, security en transparantie. Er zijn nieuwe concepten nodig rondom de ethiek van dataverwerking. Die zijn te vinden in Society Trusted Data: het maatschappelijk verantwoord alternatief voor Big Data.

De essentie van Society Trusted Data ligt in de volgende aspecten:

• de burger/consument blijft eigenaar van zijn data en heeft inzicht wie deze data gebruikt en waarvoor;
• als data worden uitgewisseld tussen partijen, gebeurt dit altijd binnen duidelijke kaders. Deze kunnen wettelijk zijn bepaald, zoals kredietinformatie rondom de BKR-processen, maar kunnen ook door zelfregulering ontstaan;
• data worden alleen gebruikt voor de vastgelegde doelstellingen. Vrijelijk data delen, combineren en ‘cross references’ maken is niet toegestaan.

In meer abstracte termen: waar Big Data gaat over (zoveel mogelijk) informatie over mensen, gaat het hier over de mensen zelf en over heel specifieke data. Society Trusted Data vereist samenwerking waar Big Data juist een concurrentiemiddel is. Mede daarom past dit bij uitstek bij sectoren waarin het maatschappelijk belang zwaar weegt: overheden, financieel dienstverleners, zorginstellingen et cetera.

Het is jammer dat deze sectoren lijden onder het publieke wantrouwen jegens datagebruik, juist omdat hun inzet van persoonlijke gegevens niet voor commercieel gewin is maar voor maatschappelijke doelen. Want dat gebeurt natuurlijk óók. Effectieve schuldhulpverlening, betere medische zorg en daadkrachtige sociale dienstverlening zijn gebaat bij de beschikbaarheid van grote hoeveelheden persoonlijke data. Zo lang maatschappelijke instellingen echter wat dit onderwerp betreft, over één kam worden geschoren met commerciële datahandelaars en Facebook en Google, is er sprake van een groot maatschappelijk probleem.

Bestuurlijke uitdaging

Het is de uitdaging om Society Trusted Data in de praktijk te brengen. Dat is relatief eenvoudig. IT is niet het issue, alle technologieën zijn beschikbaar. De uitdaging ligt allereerst in de acceptatie door bedrijven en bestuurders van het morele uitgangspunt dat persoonlijke data niét het eigendom zijn van bedrijven, maar van de burger en dat transparantie een maatschappelijk vereiste is. Consumenten moeten serieus worden voorgelicht en dienen echt te weten waarvoor zij toestemming geven. De black box die Big Data nog is, moet een transparant proces worden.

Zoals gezegd is dit een bestuurlijke uitdaging, geen technische. Stel interne regels op voor het vergaren, combineren en delen van data. Regel in dat brondata altijd traceerbaar blijven. Ontwikkel protocollen voor het voorlichten van consumenten en voor klachtenprocedures. Financieel dienstverleners en retailers doen dit op een overzichtelijk terrein als kredietregistratie al decennia. De onstuitbare opmars van digitale privacygevoelige data maakt het noodzakelijk dat andere sectoren hierin snel en breed volgen. Dan wordt maatschappelijk aanvaardbaar datagebruik de norm; niet het ondoorzichtige gebruik van Big Data.