Open source op scholen ‘terra incognita’
Het onderzoek, dat is te downloaden van www.ossinhetonderwijs.nl, is uitgevoerd in opdracht van Ict op School en Kennisnet. Die organisaties zijn eind 2002 een programma gestart om in het onderwijsveld de kennis over open-sourcesoftware en het gebruik van open standaarden te bevorderen. Om te meten hoe het daar nu mee staat, heeft TNS Nipo een enquête gehouden onder de hoofdverantwoordelijken voor ICT op 389 scholen voor primair onderwijs, 106 scholen voor voortgezet onderwijs en achttien instellingen voor beroepsonderwijs en volwasseneneducatie; de laatste instellingen blijven hier gezien de kleine omvang van de steekproef buiten beschouwing. Open-sourcesoftware wordt door scholen wel degelijk al gebruikt, met name in de ICT-infrastructuur van het voortgezet onderwijs. De hoogste score is voor de database MySQL, die bij bijna de helft van de scholen in het voorgezet onderwijs in gebruik is. De webserversoftware Apache en Linux zijn bij drie op de tien scholen voor voortgezet onderwijs in gebruik. In het primair onderwijs ligt de penetratie met percentages tussen de 4 en de 7 stukken lager. OpenOffice, het open-source-alternatief voor Microsofts Office-programma, wordt nog bijna nergens gebruikt. Bijna acht van de tien scholen in het primair onderwijs zouden graag meer weten van open standaarden en open-sourcesoftware. In het voortgezet onderwijs is dat zelfs negen op de tien. De voedingsbodem is niet ongunstig: scholen geven aan dat ze gemiddeld een vijfde van hun ICT-budget kwijt zijn aan softwarelicenties. Tweederde van de scholen in het primair onderwijs en 30 procent van de scholen in het voortgezet onderwijs vindt dat te veel. Scholen zien ook voordeel in van het toepassen van open standaarden en open source. Met name gemak bij gegevensuitwisseling, onafhankelijkheid van de leverancier en digitale duurzaamheid worden daarbij genoemd. Sta-in-de-weg Maar de onbekendheid met deze fenomenen is een enorme sta-in-de-weg. In het primair onderwijs geven maar liefst negen van de tien respondenten aan dat ze onvoldoende of zelfs niet op de hoogte zijn van open-sourcesoftware. In het voortgezet onderwijs is dat nog altijd ongeveer 55 procent voor open standaarden en 45 procent voor open-sourcesoftware. 80 procent van de scholen in primair onderwijs en de helft van de scholen in het voortgezet onderwijs is niet op de hoogte van het OSS-programma van Kennisnet en Ict op School. Gevolg is dat open standaarden en open-sourcesoftware bij het overgrote merendeel van de scholen op dit moment bij aanschaf van ICT-hulpmiddelen geen of nauwelijks een rol spelen. Nut Projectleider open source Jeroen Meij van Ict op School is desondanks niet ontevreden met de resultaten van het onderzoek. "De grote behoefte aan informatie onderschrijft het nut van ons programma", zegt Meij. Bovendien bevestigen de resultaten dat er inderdaad behoefte is aan de acties die Ict op School en Kennisnet al in gang hadden gezet. Het gaat daarbij met name om het inzicht bieden in het aanbod van open-sourcesoftware en in open standaarden. Verder wordt aandacht besteed aan het geschikt maken van open-sourcesoftwarepakketten voor het Nederlandse onderwijs, het beschikbaar maken van ervaringen van collega-onderwijsorganisaties die al wel met OSS werken en het wijzen van de weg naar supportorganisaties voor OSS. Dat scholen in het aanschafbeleid nog weinig gewicht toekennen aan open standaarden, is voor Meij reden te meer om de voorlichting te intensiveren. "Scholen gebruiken nu bijvoorbeeld een veelheid aan educatieve pakketten met een eigen codebasis die nergens op aansluit. Dat sluit de mogelijkheid van e-learning vaak uit, en maakt het bovendien onmogelijk de leerresultaten van leerlingen met zo’n pakket te verzamelen in een leerlingvolgsysteem. Dat soort beperkingen zou niet optreden wanneer de uitgevers in hun pakketten open standaarden zouden hanteren. Er is nog een reden voor extra aandacht: eind dit jaar lopen de destijds door Ict op School bekritiseerde Microsoft-licenties af. We vinden het belangrijk de scholen bewust te maken van het feit dat ze met open source een keus hebben."