OPINIE: Gaat open source aan succes ten onder?

Profijt voor iedereen
Bij alle definities die je van open source kunt maken is een ding cruciaal: de gedachte dat het onwenselijk is anderen te verbieden gebruik te maken van en voort te borduren op programmeerinspanningen die je hebt geleverd. Bij software die als open source wordt verspreid, moet de ontvanger de vrijheid hebben om die software overal te gebruiken, om in de broncode wijzigingen aan te brengen en om de al of niet gewijzigde software verder te verspreiden. Dat zou een vliegwieleffect op gang brengen waar de hele wereld van zou profiteren. Het is juist dat aspect dat veel programmeurs verleidt om hun vrije tijd te steken in open-sourceprojecten.

Toch begint er wat te knellen in dat model, nu open source steeds meer succes heeft. Inmiddels is er een heel contingent aan kleine en grote bedrijven dat geld verdient met dienstverlening rond een toepassingen van, aanvullingen op of tooltjes bij open-sourcesoftware. Dat commerciële kantje laat zich moeilijk combineren met het idealistisch karakter dat open source aankleeft. Maar hier geldt dan in ieder geval nog dat de commerciële partij niet alleen haalt, maar ook brengt. Verbeteringen op de als open source ingebrachte code komen weer vrijelijk beschikbaar. En contribuanten kunnen ook een rol spelen bij de specificatie van toekomstige versies – al leidt dat soms juist ook tot spanningen en onenigheid, zoals recent tussen Oracle en verschillende open-sourceprojecten.

Twee keer halen, niet betalen
Maar het succes van open-sourcesoftware betekent ook dat er steeds meer organisaties en individuen zonder tegenprestatie gebruikmaken van de inspanningen van derden. Wanneer men open source alleen voor intern gebruik toepast, heeft men verder geen verplichtingen. Als men ervoor kiest niet te participeren in het desbetreffende project, wordt de open-sourcegemeenschap daar dus niets wijzer van. Dat is misschien tot daar aan toe als die open-sourcesoftware voor een webserver wordt gebruikt, maar als bedrijven het over strategische toepassing en concurrentievoordeel hebben, hebben ze het natuurlijk over geld verdienen. Dat is dus 2 keer halen, eigenlijk.

Ik weet niet hoe de deelnemers aan open-sourceprojecten dat beleven. Maar het zou me niet verbazen als de vrijwilligers in die projecten de handdoek in de ring zouden gooien als bedrijven op grote schaal geld gaan verdienen met werk dat zij gratis hebben verricht. Als dat gebeurt, vallen de open-sourceprojecten terug op de ontwikkelaars die daar vanuit de softwarebedrijven aan meewerken. Dan beperkt open source zich tot een manier van samenwerking tussen softwareleveranciers. Een softwarevariant van precompetitief onderzoek, zeg maar. En dat wijkt zo ver af van wat oorspronkelijk de bedoeling was, dat je dat geen open source meer moet noemen.