‘Wat de gek voor je geeft’ Marktwaarde van automatiseerders zakt samen met de markt ineen

Volgens prof J.J.M. Theeuwes, die als arbeidseconoom verbonden is aan de Universiteit van Amsterdam, verandert de marktwaarde van IT-professionals met de IT-sector mee. “Omdat die sector snel en hard heen en weer gaat, schommelt de marktwaarde van de professionals mee. De oorzaak van die bovengemiddelde schommelingen is de relatief jonge leeftijd van de sector; het zal even duren voor de verwachtingen realistische worden. Als de sector eenmaal stabieler is, zullen ook de fluctuaties in de marktwaarde van de professionals afnemen. In de jaren 1850, toen de spoorwegen een nieuw fenomeen waren, zag je ook van die heftige schommelingen.” Nieuwkomers krijgen klappen Het zijn volgens Theeuwes vooral de nieuwkomers, de toetredende schoolverlaters, die de hardste klappen opvangen als het om de schommelingen in de marktwaarde gaat. “Mensen met een vaste aanstelling merken normaal gesproken veel minder van de schommelingen in de marktwaarde. Het inkomen kan minder groeien en bonussen en dergelijke kunnen tijdelijk van de baan zijn. Nieuwkomers daarentegen krijgen te maken met lagere aanvangssalarissen dan ze verwacht hadden. Ze zijn aan een opleiding begonnen met verwachtingen ten aanzien van het salaris. Als er een dip langskomt op het moment dat ze op de markt verschijnen kan dat tegenvallen. Op termijn middelen dat soort verschillen zich doorgaans uit.” Theeuwes maakt onderscheid tussen de conjuncturele en structurele marktwaarde van een professional. “Iemands conjuncturele marktwaarde fluctueert mee met de markt. Als je de conjuncturele marktwaarde voor een heel leven zou bekijken en je middelt de hoge en de lage waarden, dan heb je de structurele marktwaarde van een persoon.” Geen regendans Henk Wesselo, de PRM-functionaris (‘people relationship management’) van Cap Gemini Ernst & Young, ziet eenzelfde gelaagdheid in de marktwaarde van ICT-professionals. “Marktwaarde zie je terug in het tarief dat de professional opbrengt en in de beloning die de professional ontvangt. Je kunt onderscheid maken tussen het conjuncturele bestanddeel, het vraag- en aanbod-deel op de markt en het toegevoegde-waardedeel van de professional. Het conjuncturele deel van de marktwaarde staat los van de individuele kwaliteit en de prestatie van de professional. Dat koppel ik ook altijd zoveel mogelijk los van elkaar. De conjunctuur is als het weer. Als het regent kun je met z’n allen een regendans gaan doen. Maar je kunt in mijn ogen beter een paraplu opsteken.” Bij Cap Gemini Ernst & Young is het besluit om dit jaar, in tegenstelling tot vorige jaren, geen collectieve salarisverhoging uit te keren ‘redelijk nuchter’ ontvangen: zo is het leven. Wesselo: “We investeren liever in scholing, want juist in deze markt is die van groot belang. Vraag en aanbod zijn continu in beweging en scholen is daardoor lastig. Als professional leer je het meest als je aan het werk bent. Maar als je tussen opdrachten in op de bank zit, zijn er een heleboel manieren om aan je marktwaarde te werken. Bijvoorbeeld door vakmatige scholing, interne kennismanagementprojecten, door stage te lopen en ga maar door. We geloven niet in de regendans.” Opleiden schiet erbij in Het volgen van opleidingen schiet er in een tegenzittende markt enorm bij in. Herman Goedman, commercieel directeur van opleidingsinstituut Global Knowledge, spreekt hierover uit ervaring. “Opleidingsbudgetten maken eenzelfde ontwikkeling door als vliegreisjes. IT-organisaties bezuinigen er als eerste op. We merken dagelijks dat grote en kleine ondernemingen de budgetten voor opleidingen minimaliseren en zo veel mogelijk uitstellen.” Goedman zegt dat in het vierde kwartaal van vorig jaar klanten van Global Knowledge voor 675.000 euro aan getekende contracten hebben bevroren. “Een grote klant, die een opleidingsprogramma voor starters ter waarde van anderhalf miljoen gulden bij ons had, heeft dat teruggedraaid tot een ton. En wij zijn niet de enige opleider die dit overkomt: er is een grote ‘shake out’ gaande.” Volgens Goedman staat de marktwaarde van professionals sterk onder druk. Zelfstandigen, consultancybedrijven en detacheerders hebben er zwaar onder te lijden. Je zou denken dat dit een ideaal moment is om de mensen die op de bank zitten op te leiden. Maar nee, niks ervan. Werkgevers zeggen de extra trainingskosten niet op te kunnen brengen. In mijn ogen is dat niet verstandig. KPN is een gunstige uitzondering, constateert Goedman. “Ondanks de recessie heeft de onderneming een aantal grote opleidingsprojecten niet stopgezet. Maar zolang het einde van de recessie niet in zicht is, durven de meest werkgevers het trainen niet aan.”