Honderden scholen straks zonder internet

Hij beloofde snel duidelijkheid te zullen verschaffen over de flexibilisering van de markt. Tot nu toe is het echter vooral stil gebleven vanuit Zoetermeer. Zowel scholen als ISP’s wachten af wat de condities zullen zijn en, vooral, hoeveel geld de scholen krijgen om diensten in te kopen. Van Leeuwen reserveerde 45 miljoen voor de internetvoorziening, pakweg de helft van wat de voorziening de overheid nu jaarlijks kost. Of die 45 miljoen werkelijk naar de scholen gaat, moet het kabinet nog beslissen. De scholen in de ‘minder rendabele’ gebieden hebben meer zekerheid: zij weten zeker dat ze vanaf 1 januari in de problemen komen. Deze scholen zijn door nl.tree aangesloten op internet via gebundelde ISDN­lijnen (VPOP) of satellietverbindingen (VSAT) omdat er geen kabel of ADSL in de buurt ligt. Beide oplossingen zijn echter vele malen duurder. Nu merken die scholen daar nog weinig van. De kosten worden uit een soort solidariteitsbeginsel over alle scholen omgeslagen. Bovendien betaalt het ministerie het grootste deel van de verbindingskosten direct aan nl.tree. Vanaf 1 januari geldt echter ‘ieder voor zich’. Ook nl.tree zal vanaf dat moment de werkelijke kosten aan de scholen doorberekenen. Als ‘Den Haag’ besluit de gereserveerde 45 miljoen euro aan de scholen uit te keren, krijgen die pakweg 15 euro per leerling, en daar moeten ze het mee doen. Op de scholen, waar elke euro tweemaal omgedraaid en driemaal uitgegeven wordt, is geen ‘reserve­reservepotje’ meer waaruit maandelijks vele honderden euro’s gehaald kunnen worden voor de internetvoorziening. Wat dat betekent, vertelt de directeur van een kleine openbare basisschool in het oosten van het land: "Dan zeggen we nl.tree op en dan moeten we terug naar een gratis inbelaccount bij Freeler." In 2010 wil Nederland deel uitmaken van ‘s wereld meest dynamische kenniseconomie. Wie verwacht dat de negenhonderd ‘wittevlekkenscholen’ alleen in ver afgelegen gebieden liggen, heeft het mis. Zelfs binnen de gemeentegrenzen van Leiden en Amsterdam zijn scholen te vinden die te ver van een ADSL­wijkcentrale of een tweewegkabel liggen. Ook de Scholengemeenschap Maarsbergen ligt niet in de periferie, maar op de Utrechtse heuvelrug. Deze VMBO­school met 570 leerlingen ligt in de bossen tussen Maarsbergen en Leersum. Er is in geen kilometers omtrek een ADSL­centrale of een kabelaansluiting. Toch heeft de school een uitstekende internetverbinding, volgens adjunct­directeur Rien Kuipers. "Casema heeft voor nl.tree een straalverbinding opgebouwd tussen een zender op de Ligtenberg in Amersfoort en een schotel bovenop een watertoren hier op het terrein. Wij hebben een 2 Mb­verbinding zowel up­ als downstream. Juist vanwege die goede verbinding hebben we fors geïnvesteerd in computers en randapparatuur. ICT en Kennisnet worden intensief gebruikt tijdens onze lessen. We hebben bijvoorbeeld een technieklokaal met zeventien geautomatiseerde werkplekken waar leerlingen met cad­cam­ en robotics­toepassingen aan de slag kunnen." Donkere wolken trekken zich samen boven de bossen van de Utrechtse heuvelrug. Kuipers vreest dat het voorzieningenniveau sterk terugloopt in januari. "De werkelijke kosten voor de straalverbinding bedragen volgens nl.tree 4000 euro per maand. Dat is voor ons niet op te brengen. We hebben nog geen alternatief gevonden. Een satellietverbinding zou ook enkele duizenden euro’s per maand moeten kosten. Casema suggereerde dat we maar weer moesten gaan inbellen via de telefoon." Joeri van den Steenhoven werkte namens Stichting Nederland Kennisland mee aan de ‘Marktverkenning internetvoorziening scholen na 2003’, die Kennisland in opdracht van de onderwijswereld maakte. Uit onderzoek onder verschillende ISP’s die graag een hap uit de onderwijstaart willen nemen, bleek dat eenderde van de aanbieders weinig interesse had om de minder rendabele scholen te bedienen, volgens Van den Steenhoven. "Zij stelden dat het niet hun probleem was en dat de overheid maar met een oplossing moet komen als die vindt dat die scholen ook een internetverbinding moeten hebben." Tweederde van de ISP’s wilde hun diensten wel uitbreiden naar de minder rendabele scholen. "Die ISP’s kopen de verbindingen in bij derden. De voorgerekende kosten kwamen al gauw drie tot vier keer hoger uit dan het huidige prijsniveau. Een basispakket gebaseerd op de dienstverlening zoals van nl.tree die nu levert, met een 512 Kb­satelietverbinding, kwam bij de gevraagde prijsopgaves uit tussen de 15.000 en 20.000 euro per jaar, tegen pakweg 5000 euro nu." Kennisland berekende dat er de komende jaren tussen de 11 en 17 miljoen euro extra nodig is om de internetvoorziening van deze scholen op niveau te houden. Van der Steenhoven ziet op de korte termijn, voor 1 januari, geen oplossing. "Scholen moeten zo veel mogelijk aansluiten bij bestaande en geplande actieplannen en breedbandprojecten. Met meerdere organisaties kun je in de wittevlekgebieden door vraagbundeling ADSL­ en Wi­Fi­oplossingen rendabel maken, maar voor al die dingen geldt dat daarvoor expertise, tijd en geld nodig is. En juist daaraan ontbreekt het de scholen." In regio’s als Tilburg en Leeuwarden sluiten scholen zich aan bij bestaande initiatieven. Staatssecretaris Van Leeuwen beloofde in december dat er een oplossing zou komen voor de wittevlekscholen. De huidige bewindslieden van OC&W sturen tegenstrijdige signalen de wereld in. Minister Van der Hoeven antwoordde tijdens een plenair debat eind juni op vragen van PvdA­Kamerlid Mariëtte Hamer dat het probleem ‘op haar netvlies gegrift stond’. "We zullen in ieder geval voor de begroting van 2004 bekijken hoe we daaraan tegemoet zullen komen. Ik kan nog niet zeggen of dat voor 100 procent zal gebeuren." Collega­bewindsvrouwe Van der Laan zegt echter expliciet dat er geen geld komt voor deze scholen. De nieuwe staatssecretaris stelde in een schriftelijk antwoord op recente Kamervragen dat "EZ en OC&W hebben afgesproken voor de aansluiting van scholen in de minder rendabele gebieden geen aparte middelen te reserveren. De problematiek [..] is niet een uniek probleem voor de school. Het speelt voor alle gebruikers in zo’n gebied. [..] Het actieprogramma breedband kan deze groepen met kennis en middelen faciliteren als daar behoefte aan is." Zij stuurt de scholen dus door naar Economische Zaken. Niet terecht, meent de EZ­woordvoerder. "Niet EZ maar OC&W heeft besloten dat er geen extra geld komt voor deze scholen. Dat is niet onze verantwoordelijkheid. We denken wel mee met OC&W. Wij werken aan sectoroverschrijdende breedbandprogramma’s voor non­profitinstellingen. Daar horen scholen ook bij. Dat zijn echter meerjarenprogramma’s waarbij EZ stimuleert en faciliteert." De woordvoerder geeft toe dat de scholen daar in januari weinig mee aan kunnen. Kamerlid Hamer gaat ervan uit dat de minister woord houdt. "Het is verwarrend dat ze allemaal wat anders zeggen, maar ik ga ervan uit dat de minister voor 1 augustus met een oplossing komt." Tweede­Kamerlid Ursi Lambrechts van D66, lid van de vaste Kamercommissie voor Onderwijs en partijgenoot van staatssecretaris Van der Laan, vindt de gang van zaken onacceptabel. "Indertijd is juist voor de Kennisnet­opzet gekozen omdat we met z’n allen vonden dat alle scholen, ook in de minder dicht bekabelde gebieden, tegen een acceptabel tarief eenzelfde kwaliteit internetvoorzieningen moesten hebben. Het kabinet moet op zijn minst garanderen dat de voorziening op hetzelfde niveau beschikbaar blijft. D66 zal zich daar in de Kamer hard voor maken. ICT en internet maken inmiddels een essentieel onderdeel uit van het onderwijsprogramma. Dat maakt het niet alleen een zaak van de staatssecretaris, maar ook van de minister." Jan van der Poel is directeur van de Prins Willem Alexander school in het Overijsselse Hasselt. Voor zestien scholen in het gebied tussen Zwolle en Meppel, die nu via ISDN met internet verbonden zijn, probeert hij alternatieven te vinden. Inmiddels is in de regio ADSL beschikbaar. Een deel van de scholen stapt in januari over naar een lokale provider, volgens Van der Poel. "Wij hebben drie ISP’s, waaronder nl.tree, een offerte gevraagd. Nl.tree kwam met een offerte die uitkwam tussen 500 en 600 euro per school per maand. De andere providers kwamen met een offerte gebaseerd op ADSL. De maandlasten komen uit op 100 euro per school. Nl.tree offreerde op basis van een andere, hoogwaardigere DSL­technologie, maar ADSL is voor ons voldoende." Een aantal scholen ligt te ver weg van de ADSL­centrale. Ook hier biedt een lokale provider uitkomst, aldus Van der Poel. "Die scholen kunnen bereikt worden met een straalverbinding met een maximale reikwijdte van 5 kilometer. De initiële investering komt op 1500 euro per school. De maandlasten liggen rond de 100 euro." Drie scholen echter liggen ook buiten bereik van de straalzender, zoals de Prinses Juliana school in ‘s­Heerenbroek. De huidige verbinding wordt volop gebruikt door de negentig leerlingen, aldus directeur Westerduin. "Ze gebruiken Kennisnet voor het opzoeken van materiaal voor werkstukken en we gebruiken bijvoorbeeld online de leermethodes wereldoriëntatie." Hoe de school in ‘s­Heerenbroek na 1 januari verder moet is nog niet duidelijk. Westerduin kan zich in ieder geval geen grote extra maandelijkse uitgaven permitteren. Van der Poel geeft nog niet op. "We overleggen met nl.tree of het ISDN­contract teruggeschroefd kan worden tot een beperkt aantal uren per dag om zo de kosten omlaag te brengen." Scholen in ‘s­Heerenbroek en ZwartewatersKlooster, Wittem en Bruchem, maar ook in Amsterdam en Leiden hopen dat het kabinet, dat in het regeerakkoord zo hoog opgaf van het belang van onderwijs voor de samenleving, alsnog over de brug komt. Het gerucht gaat dat de minister volgende week een brief rondstuurt.