Toegankelijk internet? De drempels liggen er nog steeds

Mensen met een handicap zouden net zo makkelijk over het net moeten kunnen surfen als mensen zonder een beperking. "Niemand mag de surfplank missen", aldus Van Boxtel vier jaar geleden. De mooie plannen hebben wel wat voor elkaar gebracht, maar meer dan een druppel op een gloeiende plaat is het niet. "Als we de officiële richtlijnen van Drempels Weg loslaten op de websites in Nederland, dan moeten we concluderen dat maar zestien sites ‘door de keuring komen’, dat wil zeggen dat ze voldoen aan de internationale richtlijnen", zegt Martin Kosterman van de Stichting Accessibility uit Zeist. Hier wordt onderzoek gedaan naar de toegankelijkheid van websites voor mensen met functiebeperking en voor senioren. Kosterman: "Webtoegankelijkheid is namelijk niet alleen voor visueel gehandicapten een probleem, hoewel de meeste mensen daar het eerst aan denken. Maar vergeet ook niet de auditief beperkten [geluidsfragmenten], motorisch gehandicapten [toetsenbord toegankelijk] en verstandelijk gehandicapten [taalgebruik]. Ook senioren stellen hun eigen eisen aan toegankelijke websites." Bedrijven realiseren zich vaak niet wie er allemaal langskomen op hun website. Meestal wordt alleen gedacht aan surfers die over al hun zintuigen beschikken, met mensen met een beperking wordt geen rekening gehouden. "Als een bedrijf er al aan denkt dat slechtzienden op de website terecht kunnen komen, dan worden zij nog niet tot de doelgroep van de site gerekend", aldus Kosterman. "Ze houden helemaal geen rekening met je", meent Loes van der Velden, die noodgedwongen met een brailleregel de informatie van internet tot zich neemt. "En dat valt vaak niet mee. Sommige sites zitten zo vol met grafische grappen, dat de informatie waar het om gaat nooit op de brailleregel terechtkomt. Je kunt je weg niet vinden en dat is erg vervelend. Ook gaat de overdracht van de site naar de brailleregel niet altijd goed. Je krijgt dan een foutmelding en dat is weer een drempel. Ik ben wel blij met een stichting als Drempels Weg, waar je een klacht kunt indienen, maar ik heb nog niet gemerkt dat er na zo’n klacht ook echt iets werd verbeterd", zegt ze. Volgens Kosterman denken ondernemers ten onrechte dat het aanpassen van een website voor mensen met een handicap veel geld kost: "Natuurlijk kost het geld om een site aan te passen en is het ook niet altijd even eenvoudig om de gewenste aanpassingen door te voeren. Wij zouden pleiten voor een aanpak waarbij al vanaf het begin rekening wordt gehouden met de toegankelijkheid. Een toegankelijke site levert ook extra voordelen op, zoals een surfmogelijkheid vanaf een beperkt platform zoals een PDA of mobiele telefoon. En, niet te vergeten, zoekmachines kunnen de site beter indexeren." Ook denken ondernemers dat een site die toegankelijk is per definitie erg saai is. "Maar dat is een misvatting, zo’n site kan er heel goed aantrekkelijk uitzien, als je maar goed gebruikmaakt van de beschikbare technieken", zegt Yvette Hoitink, commercieel directeur van automatiseringsfirma Heritas uit Enschede en lid van de werkgroep toegankelijkheid van het World Wide Web Consortium (W3C). Die werkgroep bestaat uit een paar honderd mensen en heeft tot doel om richtlijnen te formuleren waarmee bouwers van toegankelijke websites uit de voeten kunnen. Hoitink: "Je zult je als ontwerper van een site moeten verplaatsen in de persoon van de gehandicapte en rekening moeten houden met hun beperkingen. Veel mensen met een visuele handicap gebruiken bovendien speciale browsers die geen Javascript ondersteunen. Om te zorgen dat ook zij de site kunnen gebruiken moet je site zowel met als zonder JavaScript kunnen werken." Scripts zijn kleine stukjes software die onder andere worden gebruikt om een webpagina dynamisch te maken. Bijvoorbeeld om de kleur van een plaatje te veranderen wanneer de gebruiker er met de muispijl overheen gaat, of stukken tekst dynamisch een andere opmaak te geven. Dit zijn de zogeheten mouse-over-effecten die een aanklikbare link accentueren. "Dat is allemaal mooi voor wie kan zien, maar mensen die met een brailleregel of een browser met spraaksynthese werken hebben er niets aan. Voor hen zijn die effecten eigenlijk overbodig. Maar het hoeft geen problemen op te leveren voor de toegankelijkheid van de website, als je maar zorgt dat zo’n plaatje wordt opgemerkt door een brailleregel of een spraakbrowser. En gelukkig is dat helemaal niet zo moeilijk, je gebruikt gewoon de ALT-eigenschap van een plaatje om een alternatieve tekst aan te geven", aldus Hoitink. Het alternatieve tekstje wordt door de sprekende browser herkend en daarna hoorbaar gemaakt. Hetzelfde geldt voor de brailleregel, die zet de tekst om in voelbare puntjespatronen. Toch geldt ook hier dat overdaad schaadt. "Er was een ontwerper die het allemaal heel goed wilde doen en ieder grafisch element van de website voorzag van zo’n ALT-tekst. Zelfs de doorzichtige GIF-jes die dienden als opvulmateriaal, deze kregen de tekst ‘dummy-image’. In de praktijk bleek dat helemaal niet goed te werken, de sprekende browser las keurig alle alternatieve tekstjes van een menuregel voor en de gebruiker moest maar zien dat hij in het woud van alle dummy-images de gewenste menu-items terugvond. Inmiddels wordt dit probleem verholpen, door de vulstukjes een lege string als ALT-attribuut te geven", zegt Hoitink. Het menu van de nieuwe site van KPN bleek door slechtzienden nauwelijks te gebruiken, omdat er veel plaatjes op stonden die niet van een ALT-tekst waren voorzien. De Federatie Slechtzienden- en Blindenbelang heeft bij KPN aan de bel getrokken en ‘met het schaamrood op de kaken heeft men toegezegd dat het probleem op zeer korte termijn zou worden verholpen’, aldus de nieuwsbrief van de Federatie. Wie een toegankelijke website wil schrijven, zal zich moeten houden aan de regels die gelden voor HTML. Hoitink: "Als je valide HTML schrijft, leg je precies vast wat er op de webpagina moet staan. De browsers weten dan hoe ze dat moeten afbeelden. Bij code die niet valide is laat je de interpretatie effectief over aan de browser en kunnen er grote verschillen ontstaan." Op de achtergrond zijn diverse groeperingen bezig met de promotie van toegankelijkheid, waarbij de wetgever zich opvallend afzijdig houdt. "Zonder wetgeving is er in Nederland de afgelopen drie jaar al heel veel aandacht gekomen voor die toegankelijkheid", zegt Martin Kosterman, wijzend op Drempels Weg. Het World Wide Web Consortium (W3C) publiceert zogeheten Web Content Accessibility Guidelines, regels voor een toegankelijke website. Die richtlijnen worden opgesteld door een werkgroep van een paar honderd mensen. De actieve leden van de groep staan bekend als de Participants In Good Standing. "Inderdaad," zegt Hoitink, "dat zijn de zogeheten ‘pigs’, waar ik er overigens een van ben. Deze groep leden volgt een streng protocol. Zo hebben we elke week een teleconferentie en gaan we minstens één maal per jaar lijfelijk naar een bijeenkomst. Die meetings vinden afwisselend plaats in de VS, Azië en Europa." De ‘pigs’ zetten alle facetten van de richtlijn op een rijtje en streven steeds naar consensus. Hoitink: "De discussies vinden plaats in het Engels en we moeten oppassen dat we geen ‘Engelse’ richtlijnen produceren. Zo was er een voorstel van de Amerikaanse delegatie om op websites alleen woorden toe te laten die in een woordenboek te vinden zijn. Voor het Engels misschien een leuke gedachte maar in talen als het Nederlands en Duits kun je woorden aan elkaar rijgen tot constructies die niet in een woordenboek staan. Het is een beetje mal om die constructies dan maar te verbieden." Een ander punt van zorg is een eenduidige identificatie van de taal dan wel talen die op een website worden gebruikt. "Vaak wordt alleen de hoofdtaal van de tekst aangegeven, maar het zou wenselijk zijn om dat ook te doen wanneer een strofe uit een andere taal wordt gebruikt. Een berucht voorbeeld is ‘je ne sais quoi’ wat door niet-Franstaligen op hun websites wordt gezet. Een spraakbrowser die op Engels staat ingesteld verslikt zich daar in en produceert wartaal of spelt de tekst letter voor letter", zegt Hoitink. "Als je er niet op voorbereid bent en je krijgt plotseling een gespeld woord te horen, dan werkt dat niet prettig. De makers van websites houden absoluut geen rekening met je, ze snappen niet dat je het van je oren en je tastzin moet hebben om op hun site te navigeren", zegt Loes van der Velden. Niet alleen mensen met een visuele beperking lopen vast op bepaalde websites, er liggen ook drempels voor bijvoorbeeld doven en mensen met een motorische handicap. Een exploitant van een website die alleen maar een telefoonnummer op zijn site zet voor het krijgen van nadere inlichtingen heeft duidelijk niet een gehoorloze doelgroep voor ogen. "Door de enorme groei van snelle internetverbindingen wordt het steeds makkelijker om filmpjes te kijken op internet, maar voor dove mensen zoals ik is het een nadeel dat ik niet weet wat ze zeggen in het filmpje als er geen ondertiteling bij zit", zegt Pascal Ursinus, Landelijk ambassadeur auditief gehandicapten van de stichting Drempels Weg. Mensen met een beperkte beheersing over hun spieren moeten soms ontzettend veel moeite doen om de muispijl op de gewenste link te krijgen. Vooral kleine buttons zijn een ramp in dit geval. Mensen met een verstandelijke handicap worden veelal afgeschrikt door (te) lange zinnen op een website of het voorkomen van veel Engelse woorden. Een veelgehoorde wens bij deze groep is, dat er minder tekst en meer plaatjes op de site staan. Het bouwen van een universeel toegankelijke website is geen onoverkomelijke hindernis. Inmiddels hebben zo’n tachtig uitbaters van een website hun product laten onderwerpen aan een toegankelijkheidsonderzoek. Driekwart is niet door de keuring gekomen. De ambassadeurs van de stichting Drempels Weg hebben voorlopig hun handen nog vol. Kader: Campagne is afgesloten Ruim 330 bedrijven, organisaties en overheidsinstellingen hebben inmiddels een intentieverklaring ondertekend om hun website toegankelijk te maken voor gehandicapten. Met de twintig die nog in de pijplijn zitten wordt het beoogde aantal van 350 wel gehaald. Dat is bekendgemaakt bij de afsluiting van de campagne Drempels Weg, het project van het Landelijk Bureau Toegankelijkheid. Drempels Weg constateert dat vrijwel alle sites nog een drempel hebben voor mensen met een beperking. De ruim driehonderd sites die wel toegankelijk zijn, vormen slechts een druppel op een gloeiende plaat. Maar de eerste aanzet tot bewustwording is gegeven. Drempels Weg heeft bij uiteenlopende organisaties campagne gevoerd om sites aan te passen en enkele tientallen organisaties hebben dit volledig gedaan, anderen hebben kleine aanpassingen doorgevoerd.