Overheid moet niet met een veroordeeld monopolist in zee gaan
De onderhandelingen van de overheid met Microsoft vinden volgens een goed ingevoerde bron plaats in het kader van het programma ‘Andere Overheid’ het programma dat als doel heeft om de hele overheid efficiënter en beter te laten werken. Een deelonderwerp is ICT. In het kader daarvan is een ‘Programma Inkoop Taakstelling’ (PIT) van start gegaan, dat als doelstelling heeft om EUR 150 miljoen structureel te besparen door professioneel inkopen een aanbesteden. PIT heeft voor ICT-inkopen een ‘ICT-inkoopstrategie voor de rijksoverheid’ opgesteld, waarin staat: ‘De ICT-inkoopstrategie is gebaseerd op vijf uitgangspunten: 1. -Transparantie van het inkoopproces; 2. -Standaardisatie van ICT producten en diensten; 3. -Vraagbundeling binnen de rijksoverheid; 4. -Waarborgen van interoperabiliteit; 5. -Het vermijden en waar nodig doorbreken van vendor lock-in Dit sluit perfect aan bij de Motie Vendrik, waarvoor de Tweede Kamer zich op 20 november 2002 unaniem uitsprak. In die motie wordt de regering opgeroepen zich maximaal in te zetten voor het voorkomen van vendor-lock-in en ervoor zorg te dragen, dat in 2006 ‘alle door de publieke sector gebruikte software aan open standaarden voldoet. Het programma Open Source Software en Open Standaarden (OSOSS) is hierna door het ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Economische Zaken opgezet om overheidsorganisaties in brede zin te stimuleren om open standaarden te gebruiken in hun ICT-toepassingen. OSOSS is wel degelijk betrokken geweest bij het opstellen van de ICT-inkoopstrategie, zoals te zien is uit de heldere adviezen over toepassing van open standaarden om vendor-lock-in te voorkomen en de mogelijkheid om open-source-software te gebruiken om tot goedkopere licentiekosten te komen. In de huidige onderhandelingen met Microsoft lijkt OSOSS echter op een zijspoor te staan, in angstige afwachting van de uitkomsten van de onderhandelingen met die ene fabrikant. Wanneer dit mega-contract zijn beslag zou krijgen, worden voor een periode van vijf jaar effectief alle mogelijkheden, onderzoeken en oplossingen voor het voldoen aan open standaarden onmogelijk. De ‘concrete besparingsopties’, verderop in de ICT-Inkoopstrategie, worden bijna alle niet waargemaakt: er is sprake van vaker (in plaats van minder vaak) en grotere (in plaats van kleinere) hoeveelheden inkopen; er wordt ingekocht op basis van merknaam inplaats van op basis van technische merites. Volgens Automatisering Gids is er sprake van vervangende aankoop van 245.000 licenties voor voornamelijk Microsoft Office-software en Microsoft e-mail-software. Nadrukkelijk zij opgemerkt dat het hier niet om de gehele werkplekken gaat, maar om enkele software-licenties: het zogenaamde ‘gebruiksrecht’. Binnen de gehele rijksoverheid zijn echter maar 200.000 werkplekken met een pc. Men wil, in het kader van de ‘besparing’, dus alle werkplekken binnen de overheid vervangen en bovendien 50.000 nieuwe licenties aanschaffen voor niet-rijksoverheid gebonden instellingen. Honderdtwintig euro per werkplek per jaar, over een periode van vijf jaar, is een absurde uitgave, gegeven de armzalige inhoud van het voorgestelde pakket: gebruikslicenties voor enkele pakketten voor werkpleksoftware en gebruikslicenties voor mail- en groupware-software. Vergelijkbare software is verkrijgbaar voor minder dan één euro per werkplek - zie bijvoorbeeld www.nederlandstaptover.nl. Die laatste voldoet wèl aan alle eisen voor standaardisatie en voorkomen van vendor-lock-in en biedt bovendien veel meer vrijheid voor wat betreft de overige besparingsdimensies volgens PIT. Een ‘Andere Overheid’ zal, om vendor-lock-in te voorkomen, naar nieuwe, slimme wegen moeten omzien om besparingen te realiseren. Het programma OSOSS biedt daarvoor betere uitgangspunten dan onderhandelingen met een veroordeeld monopolist. AUTEUR: Arjen Kamphuis en Valentijn Sessink Bijdragen in de rubriek Opinie staan los van de redactionele opvattingen van AG. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te redigeren en in te korten. Bijdragen voor de rubriek kunnen worden gestuurd aan: ag@wkths.nl onder vermelding van ‘opinie’.