Overheid slecht drempels

“Het duurt niet lang meer of mobiele telefoons hebben standaard een gps-ontvanger. Dan komt een groot deel van de wereld in het dagelijks leven in aanraking met geo-informatie. Dat zal het bedrijfsleven stimuleren. Je ziet nu al bedrijfjes ontstaan die met nieuwe toepassingen komen voor navigatiesystemen of diensten ontwikkelen om via mobieltjes aan te bieden. Een Nederlands bedrijf als CycloMedia, dat 360-graden panoramafoto’s maakt, gaat die foto’s en luchtopnames aan elkaar rekenen tot 3D-beelden. Microsoft wil het Virtual Earth-platform meer promoten. Dat het zich bij ons aangesloten heeft, zie ik als teken dat Microsoft zichzelf ziet als onderdeel van de geowereld. Dat bepaalt ook mede onze focus. We hebben de afgelopen jaren met het BGI veel energie gestoken in de overheid, maar nu richten we ons nadrukkelijker tevens op de private sector en op innovatie, op het stimuleren van de bedrijvigheid.”
Dat betekent niet dat zijn organisatie de overheid zal verwaarlozen. Al was het maar omdat productie en beheer van ruimtelijke gegevens, grondstof voor al die economische bedrijvigheid, vanouds in overheidshanden lagen. Ook aan die kant signaleert Ten Siethof versnelling van ontwikkelingen. BGI was aanvoerder van een consortium dat het project ‘Geo-data, van verstrekking naar toegang’ heeft uitgevoerd. Donderdag 21 februari is dat met een slotconferentie afgesloten. “Daarin is veel bereikt. Bij de start in 2005 waren we zowat de enige die op het toegankelijk maken van overheidsinformatie aandrongen. Drie jaar later wordt dat inmiddels breed geaccepteerd.”
Hij wijst op de zogenoemde Gideon-plannen, die in vier jaar een ‘basisvoorziening geo-informatie’ moeten opleveren, waaruit overheden, bedrijven en burgers laagdrempelig kunnen putten. Overheden kunnen er geo-informatie van elke locatie in Nederland halen en aanwenden voor hun werkprocessen en dienstverlening. Burgers en bedrijven kunnen er ook data opvragen en voor allerlei doeleinden gebruiken, waarbij het bedrijfsleven er economische waarde aan kan toevoegen en het toepassen in producten en diensten. Basisregistraties (zoals van gebouwen, adressen, topografie, die momenteel in opbouw zijn) moeten onderdeel worden van de Gideon-infrastructuur. ‘Geo’ op zijn beurt wordt ingebed in de elektronische overheid. De plannen, in opdracht van het GI-beraad opgesteld en vergezeld van zeven ‘implementatiestrategieën’, komen binnenkort in een consultatieronde en gaan dan na verwerking van commentaar naar de minister van VROM.
Volgens Ten Siethof betekent het een majeure doorbraak. Waar overheden lange tijd graag op hun geodata bleven zitten, komen deze nu ruim beschikbaar. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft haar leden er ooit op gewezen dat ze gouden eieren bezaten; die uitbroeden zou heel profijtelijk kunnen zijn. “2007 heeft echt een omslag in het denken bij overheden gebracht. Deels omdat het toegankelijkheidsprobleem expliciet ter discussie werd gesteld, maar ook omdat ze er zelf last van hadden. Overheidsinstellingen gaan nu ophouden elkaar facturen te sturen. En aan burgers en bedrijven worden hooguit verstrekkingskosten in rekening gebracht.” Eén bedenking heeft hij nog wel: “Vier jaar is erg lang. Kan het niet in twee jaar?, denk ik dan. Maar ja, er zijn veel overheden bij betrokken, dus zal dit wel een realistische planning zijn.”
Ander signaal van veranderende tijden is een intentieverklaring die het ministerie van Binnenlandse Zaken en het Interprovinciaal Overleg begin december ondertekenden over verstrekking en hergebruik van geo-informatie. Provincies zullen geo-informatie, waarvan zij eigenaar zijn, “tegen maximaal de marginale verstrekkingskosten” beschikbaar stellen. Het gaat om een veelheid aan gegevens, onder meer over bodem, grond- en oppervlaktewater, natuurgebieden, geluid, wegen, verkeer, luchtkwaliteit, economie en monumenten. “Het is een impuls aan de informatievoorziening aan burgers en bedrijven die iets in de fysieke omgeving willen doen of er iets over willen weten.”
Er zullen nog wel cd-roms worden aangewend om de data beschikbaar te stellen, niet het ideaal waarop genoemd project mikte. Dat beoogde, juist omdat overheden er niet happig op waren hun gegevens vrij te geven en hun greep daarop te verliezen, te regelen dat ze beschikbaar kwamen via webservices. Toegang bieden dus in plaats van verstrekken. “Die intentie is er zeker, maar buiten Rijkswaterstaat en diensten van het ministerie van Landbouw zijn er nog nauwelijks overheden met ervaring op dat punt. Dat moet dus nog worden uitgewerkt. Servicegericht werken biedt mogelijkheden de gegevens op een gebruiksvriendelijke manier ter beschikking te krijgen.”
Volgens de intentieverklaring zal staatssecretaris Bijleveld andere overheden opporren “om eventuele drempels voor de benutting van hun geo-informatie te slechten en de condities van verstrekking en hergebruik te uniformeren”. Dit laatste slaat in het bijzonder op gemeenten. Volgens Ten Siethof zitten ministeries en waterschappen al op dezelfde lijn als provincies, maar de situatie bij gemeenten “blijft een aandachtspunt, zoniet een zorgpunt”. Want: “Het kennisniveau is vaak te laag om hier goed op in te haken. Daarbij komt dat er veel gemeenten zijn en het aan coördinatie op geogebied ontbreekt.”
Als voorbeeld noemt hij bodemonderzoek, waarover gemeenten op grond van het verdrag van Århus gegevens moeten verstrekken. Enkele leden van GeoBusiness Nederland willen zulke data gebruiken voor een service, waarbij rapporten diverse aspecten van onroerend goed beschrijven, zoals marktpositie, woonomgeving milieurisico’s en publiekrechtelijke situatie. Gegevens van 443 gemeenten willen ze daartoe samenbrengen in een centraal bronbestand. “Zelfs nu ze een wettelijke verplichting hebben, laten veel gemeenten het afweten. Slechts een kwart verstrekt de informatie binnen de daarvoor geldende termijn, driekwart geeft geen enkele of incomplete informatie. Veertig procent reageert zelfs na een herhaalde oproep nog niet eens.”
Jurgen ten Siethof: situatie bij gemeenten nog een punt van zorgfoto: robert van den berge/de beeldredaktie

Investeringen Falk, NavTeq, Tele Atlas verdampen
Als belangenorganisatie van ondernemingen die met overheidsinformatie business willen bedrijven, kun je, als de overheid zekere gegevens inderdaad vrijgeeft, ook in een spagaat terechtkomen. Dat gebeurde toen Rijkswaterstaat aankondigde het Nationaal Wegenbestand beschikbaar te stellen. De overheid doet daarmee wat GeoBusiness Nederland bepleit. Maar enkele leden (Falk, NavTeq en Tele Atlas) hebben wel miljoenen geïnvesteerd om zelf bestanden op te bouwen. Twee partijen, de Nederlandse Fietsersbond en kaartenmaker AND (overigens geen lid), vroegen de weggegevens op met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur, waardoor Rijkswaterstaat ze wel moest verstrekken. Enige weigeringsgrond zou een grote marktverstoring zijn. Over die vraag heeft zich een commissie en inmiddels ook de Tweede Kamer gebogen en momenteel loopt een nader onderzoek, maar een finaal oordeel is er nog niet. Verwachting is dat het wegenbestand na een overgangstermijn, waarschijnlijk tot 2009, beschikbaar komt.

Nieuw Platform: GeoBusiness Nederland
GeoBusiness Nederland ontstond 22 november uit een fusie van het Bedrijvenplatform Geo-Informatie (BGI, toen 38 leden) en de Vereniging Nederlandse Bedrijven in de Geodesie en Geo-Informatie (VNBG, 34 leden). De VNBG verenigde vooral geodetisch georiënteerde bedrijven die zich bezighouden met meetwerk en andere vormen van data-inwinning, terwijl het BGI meer in de ICT-hoek opereerde met leden met software, dienstverlening en advisering in hun pakket. Ook rekende het lobbyen en beleidsbeïnvloeding tot zijn taak. Er waren enige dubbellidmaatschappen en na nog wat mutaties telt de nieuwe vereniging nu 65 leden, met Microsoft als laatste nieuwkomer. GeoBusiness Nederland is ingetrokken bij ICT~Office, dat het secretariaat voert en faciliteiten beschikbaar stelt op het terrein van (juridische) advisering en PR. Voorzitter is Jurgen ten Siethof, commercieel directeur Infrastructuur & Milieu bij Grontmij. Vier jaar geleden al ontstond uit negen verenigingen één organisatie voor professionals in de sector, Geo-Informatie Nederland.