Kabinet: Russische antivirussoftware in de ban

Het gaat om een voorzorgsmaatregel. Er is kans dat de antivirussoftware wordt gebruikt voor spionage door de Russische autoriteiten, argumenteert de minister. Er zijn nog geen concrete gevallen van misbruik bekend, maar "dit kan niet worden uitgesloten", aldus de bewindsman in een brief aan de Tweede Kamer.

"Aanleiding voor deze stap door het kabinet zijn zorgen ten aanzien van nationale veiligheidsrisico's die het gebruik van Kaspersky antivirussoftware met zich mee kan brengen. Het kabinet wil deze risico’s waar mogelijk voorkomen."

Alleen antivirus

Bedrijven met vitale diensten (bijvoorbeeld op het gebied van energienetwerken) en ondernemingen die nauw samenwerken met Defensie worden geadviseerd ook geen gebruik meer te maken van de antivirussoftware van Kaspersky Lab. Andere producten en diensten van het bedrijf blijft de overheid gewoon gebruiken. De leverancier biedt in zijn productportfolio ook firewallsoftware, privacybescherming, wachtwoordbeheer, en afweer tegen APT's (advanced persistent threats, ofwel gerichte aanvallen die veelal worden uitgevoerd door zeer professionele cybercriminelen en ook door vijandelijke naties).

"Het zorgelijke beeld op het terrein van digitale dreigingen heeft, met het oog op het waarborgen van de nationale veiligheid, geleid tot aangescherpte afwegingen ten aanzien van het gebruik van digitale producten en diensten", schrijft Grapperhaus in zijn Kamerbrief. De Verenigde Staten en Verenigd Koninkrijk hebben eerder gewaarschuwd tegen het gebruik van antivirussoftware van Kaspersky Lab. De VS heeft de securitysoftware in de ban gedaan voor overheidsgebruik.

Eigen inventarisatie en analyse

Van simpelweg volgen van Amerikaans en Brits voorbeeld lijkt echter geen sprake te zijn. Minister Grapperhaus erkent weliswaar de waarschuwingen en Kaspersky-werende acties van die Westerse bondgenoten, maar voegt daar nog eigen daden aan toe. "Het kabinet heeft een eigenstandige inventarisatie en analyse uitgevoerd op basis waarvan een zorgvuldige afweging is gemaakt", verzekert hij de Tweede Kamer.

Antivirussoftware kan namelijk worden gebruikt voor spionage en sabotage. De Russische wetgeving vereist dat Russische bedrijven zoals Kaspersky Lab de Russische inlichtingendiensten moeten helpen als zij daar om vragen, legt de Nederlandse minister uit aan de Tweede Kamer. De Nederlandse inlichtingendiensten waarschuwen al jaren dat Rusland hier zeer actief is met digitale spionage. "De Russische Federatie heeft een actief offensief cyberprogramma dat onder meer is gericht op Nederland en Nederlandse belangen."

Meekijken versus NSA-malware

Vorig jaar oktober meldde The New York Times dat Russische geheime diensten de afgelopen jaren stiekem hebben meegekeken met de Amerikaanse geheime diensten. Dat zou zijn gebeurd via antivirussoftware van Kaspersky Lab. De Russen werden uiteindelijk betrapt door Israëlische spionnen. Moskou noemde de beschuldigingen 'absurd'. Kaspersky Lab heeft altijd ontkend overheden te helpen bij spionage.

De uitleg van de securityleverancier voor het Amerikaanse incident is dat de antivirussoftware een verdacht bestand waarnam en dat volgens de default instellingen heeft ge-upload naar cloudservers voor nadere automatische analyse. Veel antivirussoftware heeft dergelijke functionaliteit, die juist veiligheidsverhogend werkt. De uitgelekte code van de Amerikaanse inlichtingendienst NSA was volgens Kaspersky afkomstig van de thuis-pc van een medewerker, waarop hij dus Kaspersky's antivirus had geïnstalleerd die niet consequent was uitgeschakeld toen de man zijn malware-ontwikkelingswerk - dan wel malware-analyse - verrichtte.