Minister: telbestanden ondersteuningssoftware verkiezingen worden openbaar

Het tellen van de uitgebrachte stemmen tijdens verkiezingen in Nederland verloopt in meerdere stappen. Eerst worden de uitgebrachte stemmen in stembureaus geteld, wat handmatig gedaan wordt door de leden van die stembureaus. De uitkomst van die telling wordt met de hand vastgelegd in een papieren proces-verbaal. In de stappen daarna wordt gebruikgemaakt van de zogenoemde 'Ondersteunende Software Verkiezingen' (OSV). De gemeente, de hoofdstembureaus en de Kiesraad - die ook de zetelverdeling berekent en bepaalt welke kandidaten gekozen zijn - gebruiken die software om de uitkomsten van de stembureaus bij elkaar op te tellen.

Die software zou echter kwetsbaar zijn voor hackaanvallen en manipulatie, stelde de Stichting Tegen Hackbare Verkiezingen eerder deze maand. De Stichting - die uit bezorgde IT-beveiligingsexperts, ethische hackers en hoogleraren cybersecurity bestaat - maakte zich zorgen omdat de computeroptellingen "niet handmatig of anderszins onafhankelijk van de software worden geverifieerd". Alleen de computer berekent de uitslag en die wordt vertrouwt, aldus de stichting. "Ambtenaren of externe partijen tellen in het formele proces geen enkel stemtotaal van stembureaus bij elkaar op.”

De software zelf zou een computer bovendien al voor de verkiezingen gehackt kunnen zijn, waardoor het integer functioneren van de programmatuur en de correcte optelling van de verkiezingsresultaten beïnvloed kunnen worden. 

Toch handmatige controle

Minister Ollongren zegt nu in een brief aan de Tweede Kamer dat ze extra maatregelen gaat nemen om ervoor te zorgen dat de verkiezingen goed verlopen. Zo wil de minister het met de komende wijziging van de Tijdelijke wet verkiezingen covid-19 verplicht maken om de telbestanden te publiceren die ontstaan door het gebruik van OSV dor gemeenten. Op die manier kan iedereen die dat wil aan de hand van de processen-verbaal - die gemeenten ook nu al verplicht openbaar moeten maken - en de OSV-bestanden controleren of de optellingen om de uitslag te berekenen juist zijn. 

De minister zegt verder dat de Kiesraad naar aanleiding van het rapport van de stichting extra handmatige controles heeft laten uitvoeren bij de herindelingsverkiezingen van 18 november. "De Kiesraad wil deze ervaring gebruiken om te bezien hoe een effectieve controle uitvoerbaar kan zijn. Ik ondersteun dit initiatief van de Kiesraad en vraag daarom de Kiesraad om in overleg met de gemeenten een voorstel uit te werken voor een handmatige controle die uitgevoerd kan worden bij de Tweede Kamerverkiezing van 17 maart 2021. Zo kunnen gemeenten en Kiesraad invulling geven aan de eigen wettelijke verantwoordelijkheid voor de uitslagberekening."

Nieuwe software

De software OSV is onlangs ook vernieuwd, benadrukt minister Ollongren in haar brief. Het vernieuwde systeem is getest door Hackdefense. Het rapport van die test werd op 19 oktober naar buiten gebracht. "De algemene conclusie van Hackdefense is dat er duidelijk aandacht besteed is aan de veiligheid en dat vrijwel alle technische kwetsbaarheden uit eerdere testrapporten en onderzoeken zijn opgelost."

Wel gaf Hackdefense 16 aanbevelingen, waaronder dat er geen standaardwachtwoord moet worden gebruikt, ook  niet als deze bij het eerste gebruik moet worden gewijzigd. "De Kiesraad heeft aangegeven de aanbevelingen op te volgen in de doorontwikkeling van de programmatuur voor de Tweede Kamerverkiezing in 2021. De versie van OSV2020 voor de Tweede Kamerverkiezing wordt nu getest door de Kiesraad", aldus de minister.