Waterschappen verzopen in complexiteit

Die schadepost is opgebouwd uit 4 componenten:

• 6,6 miljoen voor de werkzaamheden door de betrokken IT-dienstverlener Logica
• 4,4 miljoen euro aan projectkosten van Het Waterschapshuis (HWH)
• 6,2 miljoen euro voor specifiek voor TAX-i gekochte licenties die overigens niet rechtstreeks ten laste kwamen van het project, maar van de exploitatierekening van HWH.
• een niet bekend bedrag aan personele inzet vanuit de 26 waterschappen (hiervan werd geen overzicht bijgehouden)

Planning was op voorhand onhaalbaar

Volgens het onderzoeksrapport was er op bestuurlijk niveau sprake van een halfhartig commitment. Daardoor bleef het mandaat van de gezamenlijke ICT-organisatie Het Waterschapshuis onduidelijk en kwam de voor een gemeenschappelijk belastingsysteem vereiste harmonisatie van werkprocessen binnen de 26 waterschappen niet tot stand. Als op zichzelf staande stichting had Het Waterschapshuis onvoldoende doorzettingsmacht om op te boksen tegen de autonomie-aanspraken van de afzonderlijke waterschappen. Pogingen om dat probleem gaande het project te verhelpen werkten averechts uit, doordat ze resulteerden in een extra aansturingsstructuur, die de bestuurlijke complexiteit per saldo verder vergrootte.

Logica zei nooit 'nee'

In organisatorisch opzicht was er volgens de opstellers van het rapport sprake van een onduidelijke verdeling van de verantwoordelijkheid over stichtingsbestuur, directie, program-mamanagement en begeleidingscommissie. Het Waterschapshuis kon als opdrachtgever onvoldoende inhoudelijke sturing geven en was afhankelijk van ingehuurde projectmedewerkers. De strategie om het project onder grote tijdsdruk te zetten werkte averechts uit, mede doordat Logica telkens weer instemde met planningen die volgens de opstellers van rapport "in feite op voorhand onhaalbaar" waren.

Ook op technisch vlak was TAX-i voor iedereen te hoog gegrepen, denken de onderzoekers. De keuze voor een service-oriented-architectuur werd gemaakt op een moment dat deze technologie zich nog niet op die schaal bewezen had. Volgens het rapport moet zelfs worden betwijfeld of het systeem langs de gekozen lijnen überhaupt gemaakt had kunnen worden.

Gezamenlijke ontwikkeling wel doorzetten

De opstellers van het rapport vinden dat de waterschappen er goed aan zouden doen om hun ontwikkelingen op IT-gebied gezamenlijk aan te blijven pakken. Maar ze zullen daarbij wel realistischer moeten worden. In dat kader komen onder meer de volgende aanbevelingen naar voren:

• Herdefinieer ambitie, rollen en taken van Het Waterschapshuis; het faciliteren van ideeën van clusters van waterschappen of van waterschappen en gemeenten moet voorrang krijgen boven het streven naar landelijke uniformiteit. Het huidige concept gaat te zeer uit van ‘maakbaarheid’ en van eenvormigheid in de uitvoering van werkprocessen.
• Maak onderscheid tussen de beheer-, ontwikkel- en sturende en kaderstellende functie. Waterschappen hoeven niet per se op al deze functies even intensief samen te werken. Bundeling van inkoop en beheer, ondersteuning en onderhoud kan de doelmatigheid verbeteren zonder dat dit de deelnemende waterschappen wezenlijke beperkingen oplegt in de wijze van werken.
• Zorg te allen tijde voor een degelijke, positieve business case op basis van daadwerkelijke deelname. Dat betekent in ieder geval expliciet schriftelijk commitment op bestuurlijk niveau alsmede financiële participatie
• Beperk de omvang van projecten door deze op te splitsen.
• Bouw ijkmomenten in, waarbij telkens weer zorgvuldig wordt overwogen of projecten nog wel verdienen te worden doorgezet. Daartoe zou gebruik gemaakt kunnen worden van intercollegiale evaluatie op basis van de 'Gateway'-methodiek.
• Vergroot de IT-kennis bij bestuurders en de ambtelijke top. Een mogelijke route daartoe is gebruik van de ‘iBestuur-academie’ van Het Expertisecentrum (HEC) of de op IT gerichte lesprogramma's van de Rijksacademie voor Financiën, Economie en Bedrijfsvoering.