Duisternis in de lichtstad

"Het is toch een kwestie van de deadline accepteren of niet, wat valt dan nog meer te beoordelen?", wil voorzieningenrechter J.H.W. Rull-mann weten tijdens het door Centric aangespannen kort geding. "Maatregelen van de leverancier om dat te garanderen", zegt projectleider Paul Hurkens (ingehuurd van LogicaCMG), die van Eindhovens advocaat Karelijne van Kampen vaak het woord krijgt omdat ze zelf details uit het dikke dossier niet paraat heeft. "Waar staat dat dan in het aanbestedingsdocument?", vraagt Rullmann. In de stilte die aan Eindhovens kant valt, leest Centrics raadsman Arno Moret voor: "Implementatie moet voor 1 juli 2006 uitgevoerd worden." En: "Leverancier garandeert een integrale eindoplevering [...] uiterlijk 8 maanden na definitieve opdrachtverlening." Rullmann: "Hoe moet je hieruit afleiden wat je daarvoor moet doen?" Hurkens: "Elders vragen we een gedegen plan van aanpak." Rullmann: "Maar Centric zegt al: We hálen die deadline. Dan zegt een ander: Wij hebben een projectbewakingssysteem. Centric weet dat niet. En evenmin dat dat meetelt in de beoordeling. Dat is niet erg transparant." Hurkens: "Ik ga ervan uit dat een professionele aanbieder afdoende maatregelen treft." Rullmann: "Als je daarvan uitgaat, hoef je er niet over te zeuren." De hierop volgende inbreng van Eindhovens jurist Henk van der Wal begint met: ‘Mij staat bij...’, en bevat even verderop de zinsnede: ‘Bij mij is blijven hangen...’ Rullmann (zucht): "O ja, ergens is een keer iets gezegd wat afbreuk doet aan die garantie. Waar dan?" Na enig geblader en gestamel pakt advocaat Van Kampen haar pleitnota: "Zal ik maar doorgaan?" Het deadline-dispuut is in de behandeling van het geding, vorige week in Den Bosch, niet de enige episode met licht hilarische trekken. Eindhoven weet het niet zo goed, kan het niet snel aanwijzen (ook omdat in zijn uitdraai van een tekstbestand een andere paginanummering is terechtgekomen dan rechter en eiser voor zich hebben), spreekt zichzelf tegen, argumenteert althans niet steeds consistent. Sluwe opzet? Onnozelheid? Wat drijft een gemeente tot een aanbestedingsprocedure die zo veel vragen oproept, nu ook bij de rechter? Is vooraf reeds Eindhovens voorkeur naar Gouw IT uitgegaan? Rechter Rullmann vraagt het zich ook af: "Waarom zou je eigenlijk nog aanbesteden? Je hebt over een inschrijver wat indrukken bij een andere gemeente genoteerd. Er zijn wat aarzelingen of Pietje de deadline wel haalt en met nog wat Fingerspitzengefühl kies je vervolgens wie je meer aanstaat." Daarmee verwijst hij naar criterium 8, Referenties. Eindhoven had in Tilburg en Sittard-Geleen vernomen ‘dat de spanningen in de relatie met de leverancier bij tijd en wijle hoog tot zeer hoog opliepen’. Centrics advocaat Moret stelt dat dat ten onrechte over de inschrijver gaat. Het is daarmee een selectiecriterium om een leverancier al of niet tot de procedure toe te laten en mag niet meetellen als criterium voor gunning, waarbij de inschrijving bekeken moet worden. Rullmann zegt erover: "U maakt een babbel, hoort dat er discussie was over de implementatie en gaat zonder wederhoor af op dit soort mededelingen. De inschrijver moet dan maar uit het begrip referenties afleiden dat hij aldus wordt beoordeeld. Dat is niet transparant." Behalve op gebrek aan transparantie van de procedure baseert Centric zijn eis - de aanbesteding annuleren - op gebrek aan objectiviteit van de beoordeling. Ook zijn gunningscriteria onjuist uitgewerkt in het aanbestedingsdocument. Centric vindt ze te ruim geformuleerd en hekelt het niet aangeven van hun gewicht. Voorts is onhelder hoe ze zich tot elkaar verhouden en tot een reeks ‘aspecten’, die men eveneens in beschouwing neemt. Dan gaat het om soliditeit en degelijkheid, gebruiksvriendelijkheid, compleetheid, toekomstvastheid, onderbouwing en mate waarin en zelfvertrouwen waarmee de leverancier zich commiteert aan het resultaat. De offertebeoordeling gebeurde in een ‘heisessie’, volgens Centric zonder dat daarbij een ‘eenduidige systematiek’ is gehanteerd. Eindhoven vindt de gang van zaken juist zeer zorgvuldig. Zo’n twintig technisch en financieel deskundigen en eindgebruikers hebben in drie werkgroepen de inschrijvingen op basis van de gunningscriteria elf rapportcijfers van 1 tot 5 gegeven. Die scores zijn gemiddeld. Vervolgens hebben drie personen, die niet in werkgroepen zaten, aan de criteria wegingspercentages gehangen, waarvan de werkgroepen vooraf geen weet hadden, en ontstond een gewogen score. "Plotseling blijken er wegingsfactoren te bestaan", heeft Moret dan al gezegd. Van Kampen erkent dat die vooraf bekend gemaakt moeten worden, maar omdat ze toen nog niet waren vastgesteld, viel niets bekend te maken. Uit een A4’tje, dat Eindhoven een paar dagen voor de zitting heeft ingebracht, blijkt nu voor welk percentage elk gunningscriterium meetelt. Daarbij verwondert het eiser en rechter dat de prijs (criterium 6 en 7) maar voor 15 procent meeweegt, terwijl dat meestal minstens voor 75 procent is. Uitgerekend met de prijs dacht Centric goed te zitten. "Gunningscriterium is het criterium van de economisch meest voordelige aanbieding", had (ook) in het aanbestedingsdocument gestaan. Gezien ‘de goede relatie’ en omdat Eindhoven voor belastingen al jaren een Centric-product gebruikt, aldus de offerte, bood de firma ‘bijzondere kortingen’ aan. Een reductie van 30 procent op de kern van de configuratie en een ‘bundelkorting’ van bijna ¤ 50.000 leveren een projectprijs op van ¤ 495.000 (naast jaarlijks onderhoud ad ¤ 150.000). Of het juist is wat verluidt, namelijk dat Gouw IT daar vier ton boven zat, is onbekend. Feit is wel dat Eindhoven Centric het goedkoopst noemt. Toch geeft het daarvoor niet 5, maar 4 punten, ook al tot verbazing van de rechter. Dat A4’tje valt om nog een reden op. Het bevat een motivering van scores die afwijkt van een eerdere toelichting. Bij eisen en wensen op het vlak van functionaliteit en beheer (weegt met 25 procent het zwaarst) staat: "Gouw heeft qua functionaliteit en beheeraspecten de sterkste aanbieding." In een brief van 15 november over de gunning heette het nog: ‘Centric en Gouw IT scoren hier vergelijkbaar’. Van Kampen zegt dat het recente overzicht ‘een uitgebreide versie voor intern gebruik’ is, wat de rechter evenmin doet overlopen van ontzag voor door de lichtstad geboden transparantie. Nog één dialoog uit de twee uur durende zitting, waarin wordt getwist over Eindhovens stelling dat een module niet functioneel geïntegreerd is, het aantal architectuur- dan wel applicatielagen niet voldoet, de gegevensconversie niet bij de start van het traject gebeurt en de dienstverlening niet voor een fixed price wordt geoffreerd, hetgeen Centric allemaal met verwijzing naar stukken weerspreekt. Rechter Rullmann: "Wat is toekomstvastheid?" Projectleider Hurkens: "Dat het past in de architectuur van nu en straks." Rullmann: "Als je de toekomstige infrastructuur niet specificeert, kun je daar niks mee. Gaat u bijvoorbeeld over drie jaar Windows vervangen door Linux?" Hurkens: "Als de oplossing platformonafhankelijk is, heb je daarmee al een stuk toekomstvastheid te pakken." Rullmann: "Dus toekomstvastheid is platformonafhankelijkheid?" Hurkens: "Dat is er een onderdeel van." Moret had het in de dagvaarding zo gezegd: "Door de zeer ruime omschrijving van de gunningscriteria [...] verkrijgt de gemeente een onvoorwaardelijke keuzevrijheid bij de beoordeling van de verschillende inschrijvingen. Dit is in strijd met het aanbestedingsrecht." ‘Intern stuk’ Kort voor de rechtszitting kwam Eindhoven met een overzicht op de proppen, waaruit voor het eerst duidelijk werd dat aan de drie inschrijvingen gewogen scores zijn toegekend, en welke. De tabel is op dat overzicht gebaseerd. Voor de leesbaarheid zijn de zes decimalen, waarmee Eindhoven de scores aangeeft, tot twee teruggebracht, behalve bij de totalen. Oud zeer De kwestie tussen Centric en Eindhoven met als inzet een opdracht die de gemeente aan Gouw IT gunde, is om diverse redenen pikant. Gerard Gouw is ex-werknemer van Centric, die volgens dit bedrijf voor zijn eerste product voor gemeentelijke belasting- en vastgoedafdelingen software van zijn oude baas heeft gebruikt. Hij ontkent dat. Er loopt al enkele jaren een rechtsprocedure. Ook tot Eindhoven staat Centric in een speciale verhouding. De gemeente was voor tweederde eigenaar van het zo’n 35 jaar terug opgerichte Centrum voor Informatieverwerking Oost-Brabant (CIOB), een van de tien regionale rekencentra van de SOAG (Stichting Ontwikkeling Automatisering Gemeenten). Toen gedwongen winkelnering niet meer houdbaar was omdat systemen zo klein en goedkoop werden dat gemeenten die zelf in huis konden halen, keerden ze zich van de SOAG af en legde deze organisatie het loodje. CIOB, waarvan Den Bosch éénderde bezat, kwam in handen van automatiseerder HCS. Het zo ontstane HCS CIOB ging in 1992 failliet, waarna Gerard Sanderink de activiteiten overnam en onderbracht in een nieuw bedrijf, CIOB bv. Na fusies en overnames is dat nu onderdeel van het Centric-concern. Hoewel Centric-directeur Karim Henkens sterk de indruk heeft dat Eindhoven Gouw IT voortrekt, moet hij op de vraag naar het waarom bekennen ‘geen flauw benul’ te hebben. Maar dat de gemeente Centric kwijt wil, is voor hem zonneklaar. Een deel van de gemeente althans, de ‘Middelen-hoek’. Enige jaren terug ruilde die sector Centric als leverancier van het financiële systeem al in voor Decade. Volgens Henkens speelt hier de historie een rol. "Sanderink had voor de gemeenten een enorm probleem opgelost. Maar doordat HCS’ houdstermaatschappij zich garant had gesteld voor wachtgelden van HCS CIOB en ook failliet ging, kwam de hele wachtgeldverplichting terug bij Eindhoven en Den Bosch. Bij niet doorstarten van CIOB zouden die dus voor lange tijd zijn opgezadeld met forse kosten. De gemeenten hebben toen als eis gesteld, dat als de curator van HCS CIOB de activiteiten zou verkopen aan Sanderink, niet alleen de toenmalige houdstermaatschappij van de Sanderink Groep garant zou staan, maar ook Gerard Sanderink privé. Onder die conditie wilden ze klant blijven bij het nieuwe CIOB. Als Sanderinks houdstermaatschappij dan net als die van HCS failliet ging, had hij uit eigen middelen wachtgelden moeten betalen. Dat ging om elf miljoen gulden. Hij zou dan volledig aan de grond zitten. Den Bosch is Centric trouw gebleven. Maar in Eindhoven was er vanaf het begin kinnesinne. Bij de aanbestedingen zijn ook mensen betrokken uit de CIOB-tijd. Die zijn niet allemaal op plekken terechtgekomen, waar ze graag wilden."