En garde, trek uw 3G-telefoon

Op dit moment zijn er ongeveer vijfduizend toestellen in omloop. Deze zijn voornamelijk in bezit van geselecteerde gebruikers, die meededen in de veldproef voorafgaand aan de commerciële introductie van Foma op 1 oktober. “Tot de kerstperiode gaan zeker honderdduizend toestellen over de toonbank”, verwacht Gerhard Fasol, onderzoeker van de Japans-Europese marktvorser Eurotechnology. DoCoMo gaat zelf uit van zes miljoen gebruikers eind 2002. Ben Nakamura, executive vice president van Nec’s mobiele telefoondivisie, maakt zich geen zorgen over het gebrek aan belangstelling voor 3G bij de consument. “Ook al zien zij de diensten nu als een dure grap, als de diensten er eenmaal zijn en voldoende aantrekkingskracht uitstralen, dan wil de consument ze uiteindelijk toch. Al die fasen van ontkenning tot begeerte, horen bij de psychologie van de gebruiker. Dat hebben we gezien met de kleurenschermen, met de Java-telefoons en dat gaat ook nu gebeuren met de grote datasnelheden van 3G. NTT moet bovendien wel over op 3G, want de hoeveelheid beschikbare frequentieruimte voor 2G is beperkt.” De telecomaanbieder speelt volgens hem een belangrijke rol in dat proces, door op het juist moment met de juiste marketinginstrumenten in te zetten. Alle mobiele toestellen worden gesubsidieerd in Japan. Dus door te spelen met de prijs van de toestellen en de diensten, kan het telecombedrijf de juiste doelgroep over de streep trekken. “Zo is het ook gegaan met de overgang van analoge mobiele telefonie, waarbij de consument zelfs nauwelijks een kwaliteitsverschil merkte tussen de twee systemen.” Experimenteren De eerste 3G-netwerken in Europa en de Verenigde Staten zijn op zijn vroegst in 2003 operationeel, afgaand op de mededelingen van de telecomaanbieders. Dat geeft de Japanse producenten van mobiele telefoons de mogelijkheid naar hartenlust te experimenteren met de nieuwe technologie, voordat de concurrentie uit het westen een serieuze testmarkt tot zijn beschikking krijgt. De Japanse fabrikanten beginnen bovendien al met een voorsprong. Hun i-mode-toestellen, die tot de generatie 2,5 (2,5G) worden gerekend, hebben vrijwel allemaal een kleurenscherm, draaien Java- applicaties en bieden toegang tot email en internet. De westerse telefoonmakers Nokia, Motorola, Ericsson, Siemens en Alcatel worstelen daarentegen nog met marktrijp krijgen van zwart/wit GPRS-toestellen (ook 2,5G). Zowel Nokia als Ericsson koesteren al enkele jaren een samenwerking met NTT DoCoMo. Die heeft er echter niet toe geleid dat zij hun producten gereed hadden voor de introductie van Foma. Marktaandeel Met een relatief beperkte thuismarkt van zestig miljoen gebruikers, heeft Japan een uitzonderlijk groot aantal producenten van mobiele telefoons. Sharp, Nec, Panasonic en Mitsubishi zijn maar enkele van de circa tien succesvolle leveranciers. Wereldwijd echter bedraagt hun gezamenlijk marktaandeel slechts enkele procenten. Nokia, Motorola, Ericsson en Siemens domineren de wereldmarkt met een gezamenlijk aandeel van 65 procent, volgens cijfers van Dataquest. De komende twee jaar hebben deze westerse fabrikanten nog niet veel te vrezen. De wereldmarkt heeft GSM als standaard en de Aziatische producenten denken er niet aan zich een positie te verwerven in de snel verouderende techniek. “Europese fabrikanten hebben een knowhow op het gebied van GSM die voor ons niet meer in te halen is,” zegt Ben Nakamura, executive vice president van Nec’s mobiele telefoondivisie. Maar zodra de derde generatie doorbreekt, valt de technische barrière weg die de Aziatische producenten nu binnen de eigen markt houdt. Met de wereldmarkt in het vizier, hanteren de Japanse aanbieders uiteenlopende strategieën om hun positie op te eisen. Sommige bedrijven zoeken elkaar op. Het verbond tussen Sony en Ericsson viel eerder dit jaar op door een vergaande synergie tussen beide bedrijven. Zo bieden zij elkaar toegang tot hun eigen markt, die gecombineerd vrijwel de hele wereld omvat. De expertise van beide bedrijven komt vanuit verschillende hoeken. Ericsson produceert kwalitatief hoogwaardige GSM-toestellen, maar heeft moeite met design en marketing. Sony kent daarentegen de kneepjes van het vak bij het aan de man brengen van consumentenelektronica. Hoewel een betrekkelijke nieuwkomer in telefonie, heeft Sony al een aantal succesvolle toestellen voor PDC en CDMA2000, de meest courante systemen voor mobiele telefonie in Japan. Bovendien brengt Sony zijn ervaring met audio en video in vanuit zijn consumentenelektronica-divisie. Ericsson brengt verder zijn kennis in over de infrastructuur van GSM- en W-CDMA-mobiele netwerken. Bondgenootschap De afgelopen maanden vormden zich meer Aziatisch-Europese bondgenootschappen, zoals tussen Fujitsu en Alcatel en tussen Siemens en Nec. De laatstgenoemde samenwerking draait echter voornamelijk om de infrastructuur van mobiele netwerken en niet om de toestellen. Daarvoor zocht Nec Matsushita op. Dat concern brengt zijn telefoons onder de merknaam Panasonic op de markt. Zij besloten samen te werken bij de verdere ontwikkeling van 3G-telefoontechnologie. Beide bedrijven benadrukken echter op korte termijn geen gemeenschappelijke marktbenadering na te streven. Op het gevecht om een een positie op de wereldmarkt, hebben zij ieder een andere kijk. Nakamura van NEC: “Voor het benaderen van de wereldwijde markt hebben wij partners nodig. Maar we richten ons eerst op de ontwikkelingsfase van 3G, daarna kijken we wel om ons heen.” Wellicht kunnen de toesteldivisies van NEC en Matsushita fuseren, filosofeert Nakamura. “Dat hangt helemaal af van het succes van het gezamenlijke ontwikkelingstraject dat we nu hebben.” Maar Nakamura kijkt ook verder. “De belangrijkste 3G-merken zitten in Japan. Buitenlandse toestelmakers zullen naar Japan moeten komen om ervaring op te doen. Wij staan open voor samenwerking.” De Matsushita-top denkt daarentegen de wereldmarkt op eigen kracht te kunnen benaderen. “Wij beschikken over de meest geavanceerde techniek in de hele 3G-markt,” stelt Eiichi Kamayama, marketing manager van Matsushita’s mobiele terminal divisie. “Wij waren samen met NTT DoCoMo de eerste die de ontwikkeling van 3G in gang zette. De samenwerking met Nec gaat uitsluitend om de ontwikkeling van basale technologie. Dat onderzoek is duur. Het is niet efficiënt als iedere fabrikant het wiel voor zichzelf moet uitvinden. Panasonic heeft echter wereldwijd een naam in consumentenelektronica en beschikt over uitstekende distributiekanalen.” De huidige marktleiders lijken de dreiging uit het oosten te beseffen. Motorola en Siemens knoopten onlangs gesprekken aan om hun activiteiten in mobiele telefonie te bundelen. Positieverandering Yoshiki Mashimo, hoofdredacteur van het blad Nikkei Mobile, vindt het lastig te voorspellen wie de markt voor mobiele telefoons over enkele jaren zal domineren. Die positieverdeling hangt volgens hem helemaal af van het tempo waarin de de 3G-markt zich ontwikkelt. “Duurt het lang, dan hebben de Europese en Amerikaanse producenten voldoende tijd hun kennis bij te spijkeren en zouden juist bijvoorbeeld Nokia en Ericsson best in Japan een voet aan de grond kunnen krijgen. Hoe sneller de ontwikkeling gaat, hoe groter de kans dat de Japanse fabrikanten binnen enkele jaren de wereldtop domineren.” Mashimo denkt dat Japanse firma’s er goed aan doen het gevecht niet op het scherpst van de snede uit te vechten, maar samenwerking te zoeken.Samen optrekken op technisch vlak is noodzakelijk, omdat geen bedrijf de ontwikkeling meer helemaal alleen aankan. Zeker gezien de korte tijd waarin nieuwe producten marktrijp gemaakt moeten worden. Alleen de sterke groepen zullen overleven in 3G, verwacht hij. Vooralsnog bestaat er geen wereldmarkt voor 3G-toestellen. De Japanse leveranciers richten hun aandacht daarom liever op de lokale markt. De sterk toegenomen concurrentiedruk op de mobiele markt heeft de marges op toestellen naar een minimum gebracht. “Dat betekent een risico voor de investeringen in de volgende generatie mobiele toestellen”, waarschuwt Gartner-analist Bryan Prohm. De Japanse telefoonproducenten zijn voor hun succes erg afhankelijk van de relatie met de drie telecombedrijven. De telefoon worden vrijwel zonder uitzondering op de markt gebracht door de telecomaanbieder, voorzien van diens merknaam. Alleen J-Phone vermeldt in kleine lettertjes in de catalogus van welke leverancier het toestel komt. Bovendien sturen de telecombedrijven in belangrijke mate de afzet van de verschillende merken door de spelen met de hoogte van de subsidie op de toestellen. Het gerucht gaat zelfs dat NTT DoCoMo zijn toeleveranciers de specificaties voor een nieuw type toestel oplegt. Die ontkennen dat, maar Nec geeft bijvoorbeeld wel toe regelmatig met DoCoMo om de tafel te zitten om de ontwikkelingen ‘door te spreken’. Nakamura: “In die gesprekken proberen wij de mogelijkheden van de techniek en de wensen van de telecomaanbieder en consumenten op elkaar af te stemmen.” Problemen De belangrijkste opdracht voor de toestelmakers bestaat voorlopig uit het tackelen van technische problemen die zich in 3G voordoen. Kanji Ohnishi, algemeen manager communicatie bij Sony, legt uit dat de testinspanningen aanzienlijk toenemen met alle functionaliteiten die naast spraak aan een telefoon worden toegevoegd. “Om een voorbeeld te geven: Bij een i-mode-telefoon zijn honderdduizend objecten te testen, bij een 3G-toestel zijn dat er een factor tien meer. Bovendien is ook nog eens het hele onderliggende W-CDMA-radiogedeelte compleet nieuw.” Sony heeft nog geen 3G-toestellen klaar. Ohnishi verwacht een introductie pas ergens halverwege volgend jaar. “Ons doel is nu de software te vereenvoudigen door de opbouw van het besturingssysteem te versimpelen.” Slim Microsoft heeft zich tot doel gesteld een belangrijke rol te veroveren op de markt voor besturingssystemen voor ‘slimme’ telefoons. Eind dit jaar brengt de softwaregigant Stinger uit, een besturingssysteem dat veel gelijkenis vertoond met het zojuist geïntroduceerde PocketPC2002-platform, maar dan toegespitst op de functionaliteiten en beperkingen van een mobiele telefoon. In Japan bestaat geen hoge verwachting van het Microsoft-product. “Het westen groeide op met pc-gebaseerd internet. Daarna kreeg de mobiele telefoon steeds meer functionaliteiten die lijken op die van de pc”, constateert Mashimo van Nikkei Mobile. Met die evolutie in gedachte is het logisch dat ook de leverancier van pc-besturingssystemen zich op de telefoon stort. In Japan verliep de beweging juist omgekeerd. “Het merendeel van Japanners kent internet alleen via de mobiele telefoon. De pc wint slechts langzaam aan populariteit. Japanners hebben dus helemaal geen behoefte aan een pc-achtig besturingssysteem of aan synchronisatie van email en kalender met een bureaucomputer.” Muziek Sony wil naast het verbeteren van het besturingssysteem snel gebruikmaken van de mogelijkheden die de andere Sony- bedrijfsonderdelen bieden. Zo krijgen de Sony-toestellen een verwisselbare ‘memorystick’ waar wel 70 minuten aan MP3-muziekfiles op kan worden opgeslagen. De samenwerking met Ericsson komt uit de verf bij het incorporeren van Bluetooth-technologie. Daarmee wil Sony de telefoons over korte afstand laten communiceren met zijn digitale camera’s, Vaio-computers en draagbare elektronica. Voor Nec-topman Nakamura bestaan de belangrijkste aandachtspunten uit de ontwikkeling van MPEG-videocompressietechniek voor 3G-toepassingen en de compatibiliteit tussen de verschillende 3G-netwerken en de handsets. “Een heleboel zaken zijn niet geregeld in de 3G-specificaties, zoals bijvoorbeeld de manier waarop toestellen zich aanmelden op het netwerk. Dat is een van de problemen die in de proefperiode met NTT wel aan het licht kwamen.” Panasonic noemt de verbetering van de basale prestaties van de toestellen als speerpunt in het onderzoek van de komende jaren. “De huidige Foma-telefoons zijn toch weer een stuk groter en zwaarder dan we gewend zijn met de 2,5 G-toestellen. Op het technisch vlak kennen wij nog geen limieten aan de verdere reductie van de componenten van de telefoon en de verbetering van de prestaties van de batterij.” Zo ontwikkelen verschillende onderzoeksgroepen in Japan een miniatuur brandstofcel, die tien maal zoveel vermogen kan leveren als de nu gangbare Li-ion-batterijen. Binnen twee jaar kunnen brandstofcellen op de markt zijn waarmee een mobiele telefoon een maand lang vooruit kan, zonder op te laden. Combineren De telefoonmakers werken verder aan het combineren van 2G en 3G-technologie in een telefoon. Deze zogeheten ‘dual mode’-toestellen kunnen rond de jaarwisseling 2002/2003 op de markt zijn. Bij de aanbieders van mobiele telefonie bestaat grote behoefte aan de combinatietoestellen. Zij hanteren zonder uitzondering langlopende trajecten om hun 3G- netwerk landelijke dekking te geven. Maar zelfs bij voltooiing daarvan blijft de dienstverlening beperkt tot de verstedelijkte gebieden. Abonnees buiten het dekkingsgebied willen terug kunnen vallen op 2,5G-netwerkdiensten. Maar met al die uitbreiding van de functionaliteit moeten de producenten ook aandacht besteden aan de robuustheid van de toestellen, meent het National Consumer Affairs Center (NCAC). Deze overheidsinstantie vervult in Japan de functie van consumentenbond. “Doordat de toestellen steeds complexer worden, doen de fabrikanten concessies aan bruikbaarheid van het toestel”, concludeert Asa Ito, hoofd sectie telefonie van het NCAC. “Wij krijgen bijvoorbeeld veel klachten van mensen die gaan zitten met het toestel in de achterzak van hun broek. Het beeldscherm knapt dan. Met de wat oudere toestellen leverde dat geen problemen op.” Japan is bij uitstek de bakermat van alle nieuwe ontwikkelingen op het terrein van mobiele telefonie. In de grote steden heeft nagenoeg iedereen een mobieltje en maakt er druk gebruik van, niet alleen om te bellen. Ondanks de voorsprong van Nokia, Motorola, Ericsson en Siemens maakt de Aziatische industrie zich op voor de verovering van de wereldmarkt. foto’s: thijs doorenbosch