Fiscus: ‘Kinderziektes zijn onvermijdelijk’
Jan Hermans stond als plaatsvervangend directeur particulieren bij de Belastingdienst begin jaren negentig aan de wieg van het Inkomsten Belastingen Systeem (IBS) dat de fiscus sinds vorig jaar aan het vervangen is door het Aanslag Belastingen Systeem (ABS). Het IBS-systeem is ondanks diverse revisies verouderd en ook wil de Belastingdienst de thans decentrale ‘fabrieksprocessen’ centraliseren. Bovendien groeide het aantal belastingaangiften van particulieren sinds de invoering van het IBS van 5 naar 7 miljoen. "Ook het IBS kende kinderziektes", zegt Hermans. "Zo was het een tijd moeilijk er goede managementinformatie uit te destilleren." Eind jaren negentig ging de Belastingdienst voor het eerst nadenken over een nieuw geautomatiseerd systeem voor aanslagen en teruggaven voor particulieren. In 2002 en 2003 werden de eerste concrete stappen gezet. "De pilot draaide in een laboratoriumopstelling", zegt Hermans. "Dan kom je de uitzonderingsgevallen niet tegen." De Belastingdienst had er tijdens een pilot niet bij stilgestaan dat belastingplichtigen hun (papieren) aangifteformulier niet volledig zouden invullen. De belastingplichtige heeft bijvoorbeeld de keuze de teruggave van hypotheekrente willekeurig aan een partner toe te schrijven. 60 duizend aanvragers van een voorlopige teruggave hadden deze vraag echter niet ingevuld en met hen moest eigenlijk worden gecorrespondeerd. "Uiteindelijk hebben we besloten de hypotheekrente terug te geven aan de meestverdiendende partner, omdat dat het lucratiefst is", zegt Jan Hermans. "Wettelijk is het natuurlijk niet de bedoeling dat wij in de schoenen van een belastingplichtige gaan staan." Ook was er sprake van een programmeerfout in de software van het nieuwe Aanslag Belastingen Systeem. "Een tweede verzoek om voorlopige teruggave leidde ertoe dat het eerste werd vernietigd. Als een teruggave eerst 11.000 euro was en 14.000 euro moest worden na de aanvulling, werd alleen het verschil van 3000 euro uitgekeerd", legt Hermans uit. Ook deze tekortkoming van het ABS is inmiddels hersteld. De Belastingdienst voert het ABS sinds 2003 gefaseerd in. Op 5 maart trad het aanslagenproductiedeel in werking. Sinds die datum worden iedere nacht 200 duizend voorlopige aanslagen 2003 uitgedraaid en verzonden. Op 5 juli volgen de definitieve aanslagen 2003 en op 21 oktober zijn de voorlopige teruggaven voor 2005 aan de beurt. In de loop van 2005 wordt ook de gebruikerskant van ABS bij de Belastingdienst onder de loep genomen. "Dan gaan we kijken welke interface en ‘look-and-feel’ het best aansluit bij de werkzaamheden van onze ambtenaren", zegt de directeur BCPP. Naast de invoering van het nieuwe systeem knokken de automatiseerders bij de Belastingdienst om het wettelijke belastingregime, dat de Tweede Kamer ieder jaar opnieuw in december vaststelt, tijdig in de systemen te verwerken. "Die aanpassingen vinden plaats nadat de voorlopige teruggaven de deur al uit zijn", illustreert Hermans het spanningsveld waarin de automatiseerders bij de Belastingdienst werken. Hermans: "Ik heb weleens het idee dat we te snel gaan bij de Belastingdienst. Tot op het laatst willen we nieuwe ontwikkelingen in de fiscale regels meenemen. Daardoor komen we soms in de problemen. De software van de Belastingdienst is immers geen spreadsheet waarin je snel iets kunt veranderen." Belastingplichtigen doen steeds sneller en steeds vaker elektronisch aangifte. Van de bijna 5 miljoen aangiften over 2003 die de Belastingdienst inmiddels heeft ontvangen staat nog maar 20 procent op papier. 2,4 miljoen belastingplichtigen sturen hun ingevulde aangifte online naar de Belastingdienst. Dat zijn er 900 duizend meer dan vorig jaar. ___