GPLv3 zeer duidelijkover softwarepatenten

Er is – in de gedachte van de licentie – voor gekozen om de update volgens een openbaar principe te laten plaatsvinden. Verschillende ‘drafts’ zijn uitgebracht, waarop uitvoerig publiek commentaar geleverd kon worden, zodat uiteindelijk een nieuwe versie tot stand is gekomen die haar oorsprong vindt in de praktijk. Na bijna anderhalf jaar, en drie discussiedrafts verder, is dan nu eindelijk de definitieve versie verschenen (29 juni 2007). De huidige versie verschilt op sommige punten behoorlijk van haar voorganger. Zo is vergaand geregeld wanneer broncode beschikbaar gesteld moet worden, er wordt tegemoetgekomen aan het gebruik van DRM en er is ingespeeld op de voortkabbelende invloed van softwarepatenten.
Het hart van de GPL, het copyleftprincipe, onderscheidt de licentie grotendeels van andere open-sourcelicenties. Gebruikers mogen software onder een GPL-licentie vrij gebruiken, aanpassen en distribueren, zolang opvolgende gebruikers telkens weer dezelfde rechten krijgen. Deze fundamentele vrijheid die de GPL waarborgt is in de nieuwe versie ook weer prominent aanwezig. Er is zelfs uitvoerig genuanceerd wanneer aan deze verplichting voldaan moet worden.
Onder de oude licentie was het al verplicht om broncode vrij te geven wanneer de software verspreid wordt. Voorheen was echter onduidelijk of zogeheten ‘embedded software’, dat is software die vast in het ROM of in een apparaat aanwezig is zoals bij telefoons en wasmachines, onder de werking van de GPL zou vallen. Er kon namelijk beargumenteerd worden dat deze software weliswaar gedistribueerd wordt, maar niet aanpasbaar is, en daarom vrijgesteld is van de verplichting tot levering van de broncode. GPLv3 maakt duidelijk dat voor deze categorie in principe de broncode niet bijgeleverd hoeft te worden zolang de fabrikant zelf ook niet de mogelijkheid tot aanpassing van de software heeft. Is dit laatste wel het geval, dan dient de fabrikant dezelfde mogelijkheid aan zijn gebruikers te geven en de broncode van embedded software beschikbaar te stellen.

Verplichting
Bovenop het vrijgeven van de broncode is voor een aparte categorie toepassingen een extra eis in het leven geroepen: het verschaffen van installatie-informatie. De eis geldt alleen ten aanzien van consumentenproducten. Het komt erop neer dat wanneer software verwerkt is in een consumentenproduct, de fabrikant niet alleen de broncode van de software erbij moet leveren, maar ook alle informatie die nodig is om tot volledige installatie van de software te komen. Bijvoorbeeld, als Tivo in zijn recorders Linux gebruikt (wat het geval is), dan is het bedrijf verplicht om zowel de (aangepaste) broncode hiervan beschikbaar te stellen, als alle methodes, procedures, authorisatiesleutels (et cetera) om de software te kunnen aanpassen, zonder dat de functionaliteit van het product verloren gaat. Deze bepaling is in eerdere versies op veel weerstand gestuit, omdat fabrikanten niet blij waren met de mogelijkheid van gebruikers om software van hun producten aan te passen. Tivo had weliswaar de software van zijn recorders vrijgegeven, maar had bepaalde informatie achtergehouden zodat aangepaste software niet meer met andere diensten van Tivo zou werken. Onder deze bepaling van GPLv3 is het bedrijf dus verplicht om ook deze informatie erbij te leveren. Overigens is het zo dat eventuele garanties mogen komen te vervallen wanneer software wordt aangepast. De fabrikant is niet langer verplicht de werking van het apparaat zelf te garanderen.
De uiteindelijke bepaling is genuanceerder dan eerdere versies. Zo betreft het nu alleen consumentenproducten. Hier is volgens de licentie sprake van wanneer het product bedoeld is voor persoonlijk, huishoudelijk gebruik. Pure bedrijfsmatige producten zijn dus uitgezonderd van deze extra eis.
Een andere bepaling die in eerdere drafts veel reacties heeft opgeroepen, is de DRM-clausule (Digital Rights Management). Uit internationale wetgeving volgt dat wanneer een auteursrechtelijk beschermd werk technologisch beveiligd is, er inbreuk wordt gemaakt op het auteursrecht, simpelweg door de beveiliging te omzeilen. Dit ‘para-auteursrecht’ zoals het ook wel door GPLv3 wordt genoemd, mag niet de strekking hebben: de bepalingen van GPL teniet te doen. Daarom maakt GPLv3 duidelijk dat wanneer software onder de licentie wordt verspreid, daarmee het recht wordt opgegeven om op basis van omzeiling van eventuele beveiligingen een rechtzaak te beginnen.

Softwarepatenten
GPLv3 neemt een duidelijk standpunt in wanneer het om softwarepatenten gaat: deze zijn schadelijk voor de ontwikkeling van software en dienen afgeschaft te worden. Daarom bepaalt GPLv3 dat een ieder die software onder de licentie verspreid daarmee de verkrijger automatisch een patentlicentie geeft om eventuele patenten die in de software zijn verwerkt te gebruiken.
In de nieuwe versie van de GPL is de verkrijger (van software onder de GPL-licentie) die software toevoegt waar een patent op rust, verplicht om alle ‘downstreamgebruikers’ een patentlicentie te geven. Het betreft hier niet alleen gepatenteerde software van de verkrijger zelf, maar elke software waarvan de verkrijger weet, of zou moeten weten, dat er een patent op rust. Als dus software wordt verwerkt waar een patent van een ander dan de verkrijger op rust, dan moet de verkrijger alsnog garanderen dat daarmee ook een patentlicentie voor alle opvolgende gebruikers wordt afgegeven. Doet hij dat niet, dan handelt hij in strijd met de GPL.
Ook als er patentafspraken worden gemaakt, zoals in de Microsoft-Novell-overeenkomst, dan worden deze onder GPLv3 geacht voor alle opvolgende gebruikers te gelden, en niet alleen voor diegenen die onder de afspraak vallen. De Microsoft-Novell-overeenkomst, waarin Microsoft de gebruikers van specifiek de SuSe Linux-distributie vrijwaart van rechtzaken vanwege vermeende patentinbreuken, is vanaf het begin zwaar onder vuur komen te liggen in de open source community. Zo was de mening dat deze overeenkomst in strijd was met de huidige GPL, omdat er indirect royalties betaald worden door Novell voor het gebruik van SuSe. Uiteindelijk bleek dat GPL versie 2 hier niet voor toegerust was en het bleef onduidelijk of er nu wel of niet sprake was van overtreding. Daarom is extra aandacht aan het onderwerp besteed in GPLv3.
Onder GPLv3 worden patentafspraken zoals die van de Microsoft-Novell-deal in eerste instantie verboden, waardoor het recht de software te gebruiken onder de GPL beëindigd wordt. Bovendien strekt de afspraak zich dan dus uit over alle gebruikers, niet alleen die het onderwerp zijn van de overeenkomst. Deze bepaling is uitdrukkelijk alleen van toepassing op overeenkomsten die ná 28 maart 2007 gesloten zijn. Hiermee valt de Microsoft-Novell-deal zelf dus buiten het verbod van GPLv3, zodat de Microsoft-patentafspraak voor alle gebruikers van Linux geldt, en niet alleen voor SuSe-gebruikers. Een tactische beslissing, waar de opstellers van GPLv3 met opzet voor gekozen hebben.

Google
Er is overwogen om in de licentie ook serviceproviders zoals Google aan te pakken. Google gebruikt bijzonder veel open-sourcesoftware en stelt hiervan niet altijd de broncode beschikbaar. Maar omdat Google slechts een dienst aanbiedt, en dus in feite de software zelf niet distribueert valt hij onder de vorige versie van de GPL niet onder de verplichting om de broncode te verspreiden. Die verplichting geldt immers alleen voor distributeurs van software. Uiteindelijk is besloten om hier ook in GPLv3 geen nadere bepalingen over op te nemen. GPLv3 had al verschillende keren het verwijt gekregen té regulerend te zijn, en de opstellers waren van mening dat dit de omvang van de licentie te buiten zou gaan. Wel is er buiten de licentie om op Google een beroep gedaan om de broncode van bepaalde software vrij te geven.
GPLv3 is een mondiale licentie die zich voorbereid heeft op een mondiale inzet. Dit blijkt onder meer uit het feit dat in de tekst van de licentie is gekozen voor juridisch neutrale bepalingen die niet uitgaan van een specifiek rechtsstelsel. Deze ontwikkeling sluit aan bij de ontwikkeling die open source de afgelopen zestien jaar heeft doorgemaakt, waarbij zowel de ontwikkeling als de toepassing zich zelden nog beperken tot geografische grenzen.
Juridisch gezien brengt dit ook weer nieuwe uitdagingen met zich mee. Het aantal rechtzaken dat tot op heden is gevoerd waarin open-sourcesoftware de hoofdrol heeft gespeeld, zijn op de vingers van een hand te tellen. Het is natuurlijk niet uitgesloten dat dit in de toekomst zo zal blijven, maar het geeft wel aan dat de juridische basis van open source belangrijker zal worden. De GPL is zich hier bewust van geweest en het lijkt erop dat de licentie zich gewapend heeft voor de komende zestien jaar.

Mr. A.G.D. van der Wolk is advocaat te Den Haag.GPLv3 bepaalt dat de broncode van embedded software, in bijvoorbeeld telefoons en wasmachines, beschikbaar gesteld
moet worden aan gebruikers als de fabrikant zelf ook de mogelijkheid heeft om die software aan te passen.Licentie
In een open-sourcelicentie staat omschreven wat er wel en niet met de software gedaan mag worden. De General Public License was één van de eerste open-sourcelicenties, waarmee open source sinds 1991 enorm heeft kunnen groeien. Tegenwoordig is de GPL (versie 2) de meest gebruikte open-sourcelicentie.