‘Hoe lang laat de organisatie I&A’ers nog in de kou staan?’

Maar ze heeft wel een moeizame verhouding met de organisatie. ‘Hoe lang laten we de ‘O’ nog in de kou staan?’, was het thema van het zeventiende VIAG-jaarcongres vorige week. Gevraagd om een toelichting zegt Van Beek, in Rotterdam verantwoordelijk voor de invoering van een stelsel van basisregistraties: “Vorig jaar was het thema ’ontkokeren’. We zijn er nog niet, maar je ziet in steeds meer gemeenten onderdelen samenwerken voor een geïntegreerde aanpak en die het belang inzien van inrichting en goede ontsluiting van basisregistraties. VIAG-leden is dat gedachtegoed niet vreemd. Maar de vraag zou vanuit de organisatie moeten komen. Die moet zich ervan bewust worden dat we in een veranderend klimaat leven. Het kan er niet bij blijven dat wij de techniek aanbieden. We moeten in debat over de doelstellingen en hoe daaraan invulling te geven. I&A wordt een nutsvoorziening, maar de businesskant is nodig om er optimaal profijt van te hebben.”De VIAG-voorzitter verwijt de ‘O’ dus de vraag niet adequaat te formuleren? Zo wil Van Beek het niet stellen. “Het is een bewustwordingsvraagstuk. Wij kunnen uitleggen wat je met de voorzieningen kunt, zoals basisregistraties, maar we kunnen het niet invullen. Mijn stelling is dat de organisatie zich er te weinig van bewust is wat het stelsel van basisregistraties voor haar betekent. Het is nu erg vanuit de techniek ingestoken, ook in Haagse programma’s. Wij kunnen een proces inrichten om gegevens te verzamelen. Maar daar bovenop speelt: wat hebben we nodig en wat willen we daar dan mee? Een basisregistratie inrichten is een proces inrichten. Maar daar is de I niet van. Dat is iets voor de O.”Dan lijkt het er toch op dat het eerder de O is die I&A in de kou laat staan dan andersom en de VIAG er met het congresthema nogal naast zat. Over dat eerste zegt Van Beek: “Dat zou dan inderdaad de conclusie zijn.” En over het onjuiste thema: “Ik ben ervoor de zaken positief te formuleren.”Overigens werd tijdens het congres de O ook anders verklaard. De O staat voor ‘organisatie’ en voor ‘ons’, heette het. Dat maakt dat in de kou staan nog iets raadselachtiger, en duidt tevens op een behoefte aan meer zelfbewustzijn en willen meetellen. Dit speelde eerder dit jaar ook toen de VIAG, met twee andere vakorganisaties, zich bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten erover beklaagde dat ze niet was betrokken bij de voorbereiding van KING, het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten. Ziet de VNG de VIAG inmiddels wel staan?“In een gesprek met de VNG-directie hebben we aangegeven dat de koepelorganisaties niet hadden mogen ontbreken. Dat heeft men erkend. KING is nu in oprichting. Ik ga ervan uit dat we straks worden uitgenodigd om mee te praten.” De kritiek was geuit in een commentaar op het concept voor een Nationaal Uitvoeringsprogramma betere Dienstverlening en e-overheid (NUP), dat staatssecretaris Bijleveld met gemeenten, provincies en waterschappen wil uitvoeren. Met betrekking tot dit NUP voelden de drie zich ook genegeerd. Ze wilden in een ‘klankbordgroep’. Van Beek: “Daarop is positief gereageerd. Ik ga ervan uit dat we straks een uitnodiging krijgen.” Hij toont zich ook optimistisch aangaande de financiering van het NUP, die nog niet helemaal helder is en waarover nogal wat gemeenten zich bezorgd hebben uitgelaten, koepel VNG niet in de laatste plaats. “Daar komen we wel uit. Daarvan ben ik overtuigd. Dat kan ook niet anders, want iedereen zegt dat het moet. Dan komt er ook geld.”Een punt van kritiek op het NUP was ook dat de beoogde voorbeeldprojecten geen ‘wow!-effect’ genereerden. Van Beek vindt dat ook het positieve weleens mag worden belicht. “Vier je successen. Maak ze wereldkundig. Dat gebeurt te weinig.” Gevraagd naar voorbeelden valt hij toch even stil (‘…moet ik even over nadenken, hoor…’) om ook op dit punt de blik vooruit te richten: “Als de Basisregistratie Adressen en Gebouwen voor 75, 80 procent is gevuld, mag de vlag uit,” zegt hij. De formele deadline zegt: 100 procent medio 2009. Wanneer denkt Van Beek te kunnen vlaggen? “Ik vermoed eind 2009.” Ander te vieren succes: “Als de staatssecretaris besluit door te gaan met de modernisering van de GBA, is dat een waardevol besluit. Dan moeten we dat breed uitmeten.”Op één punt is de VIAG-voorzitter zonder aarzeling zeer uitgesproken: de planning van het NUP. Veel moet eind 2010 klaar. “Dat kan helemaal niet, tenzij er wonderen gebeuren. Er is een politiek streven en er is een realiteit; die hoeven niet per se samen te vallen. EGEM werkt aan een onderzoek naar de randvoorwaarden voor een succesvolle uitvoering van het NUP, daar zijn wij ook bij betrokken. Dan zal het realiteitsgehalte duidelijk worden.” EGEM’s ‘roadmap’ moet er eind januari zijn. Is het geen ongelukkige start, begin december een programma afspreken om twee maanden later te concluderen dat de afspraken niet kloppen? Van Beek: “Ambitie is goed, maar kwaliteit is belangrijker. Dus: de tijd nemen. Als ik zie wat er op gemeenten afkomt en dat het aantal betrokkenen nog steeds een klein clubje is… Het is niets nieuws, maar ik wil me wel teweerstellen tegen al te veel politiek optimisme.”Terug naar de organisatie, die centraler zou moeten staan. Op het congres dacht Ruud Veltenaar, ex-Raet en ex-Planet Internet en nu weifelend aangekondigd als ‘stand-up comedian of groot visionair’, daar anders over. De burger moest centraal en dan in een rol als ‘dictator’. Zoals automobilisten de specificaties van een gewenste auto op internet zetten om leveranciers daarop met een aantrekkelijke aanbieding te laten reageren, moeten gemeenten zich erop voorbereiden dat ook de burger gaat bepalen hoe hij zijn diensten geleverd wil zien. “Uitdagend en leuk. Als we inderdaad zulke mondige burgers krijgen, zou dat het noodzakelijke veranderingsproces echt goed in gang zetten”, reageert Van Beek. Burgers die gaan tenderen voor een nieuw paspoort, dat zal niet zo gauw gebeuren, maar burgers die zeggen: ‘Eén pasje is genoeg’, dat kan al best, geeft hij aan. Bij een politiecontrole voltstaat dan de ID-kaart, waarmee bij de RDW kan worden gecheckt of iemand rijbevoegd is.Het voorbeeld van het overbodige rijbewijs had Jacques Wallage genoemd, die anders dan Veltenaar de burger juist niet centraal wilde stellen. Dat de overheid het allemaal voor die burger doet, noemde hij zelfs een ‘leugen’. Ook daarin kan Van Beek een eind meegaan. “Een eyeopener, zoals hij het terugbrengt tot: het is gewoon je werk. Het eindeffect is dat de burger er voordeel aan heeft, maar dat betekent nog niet dat je dat effect naar voren moet halen. Het is marketingtaal en niemand kan ertegen zijn. Maar het is ook een valkuil en beneemt het zicht op waar het eigenlijk om gaat. Gewoon je werk goed doen. En dan zijn we toch weer bij het congresthema: het is de organisatie die zo ver moet zien te komen.”Arend van Beek: ‘De organisatie [is] zich er te weinig van bewust wat het stelsel van basisregistraties voor haar betekent. Het is nu erg vanuit de techniek ingestoken, ook in Haagse programma’s.’foto: peter strelitski/de beeldredaktie.