ICT-arbeidsmarkt in ban van varkenscyclus

Ook in Nederland zetten ondernemingen, onder druk van aandeelhouders, medewerkers op straat. Het EIM, onderzoeksbureau voor Bedrijf en Beleid in Zoetermeer, trekt voor wat betreft Nederland dezelfde conclusie als Meta Group voor de VS. Het onlangs gepubliceerde rapport ‘MKB en de krapte op de arbeidsmarkt’ schetst, in weerwil van recente ontwikkelingen, een vertrouwd beeld: “De krapte is een kwalitatief probleem, er is een ‘mismatch’ tussen gevraagde kwalificaties en werknemerkenmerken. Het probleem is niet dat zich te weinig sollicitanten melden, maar dat zich te weinig geschìkte sollicitanten melden. Een absoluut kwantitatief tekort op de arbeidsmarkt als geheel, is niet geconstateerd. (171 duizend vacatures tegenover 585 duizend werkloze werkzoekenden en 221 duizend geregistreerde werklozen).” Het EIM zoekt de oplossingen in de inzet van het onbenutte potentieel door aandacht te besteden aan de doorstroom van zittende werknemers. Dat geeft ruimte aan de onderkant en ‘trek in de schoorsteen’. Het bevorderen van de instroom, ook onder bijzondere doelgroepen als allochtonen en herintreders en het voorkomen van uitstroom wordt door het EIM aanbevolen. Wim Zwinkels, EIM-onderzoeker en één van de auteurs van het rapport, geeft toe dat de ontwikkelingen van de afgelopen weken, met de vele ontslagen ook in Nederlandse ICT-sector, niet in het rapport zijn meegenomen. Dat het onderzoek in september vorig jaar werd uitgevoerd, doet volgens hem echter niets af aan de conclusies van het rapport: “Want de krapte is een kwalitatief probleem en dat zal voorlopig zo blijven. De recente ontwikkelingen zijn niet rooskleurig en de krapte zal er zeker minder door zijn geworden. Het risico bestaat zelfs dat de projecten die zijn voortgekomen uit de Taskforce ‘Werken aan ICT’ een probleem tracht op te lossen, dat ook door autonome ontwikkelingen in de markt verdwijnt. In die zin kan er een varkenscyclus-effect optreden.” Varkenscyclus Dat denkt ook Adriaan Meij, directeur van AME Research, dat onderzoek doet naar de markt van Nederlandse ICT-dienstverleners. In een recent rapport neemt AME (www.ame.nl) de tien grootste ICT-dienstverleners in Nederland onder de loep. Samen nemen deze tien bedrijven bijna de helft (46 procent) van de totale omzet in dat marktsegment voor hun rekening. Het gaat om bedrijven als Getronics, Atos Origin, Cap Gemini Ernst & Young, CMG en Pink Roccade. Eén van de conclusies van Meij is dat de spanning op de arbeidsmarkt van de ICT-dienstverleners verdwenen is. Meij: „Wanneer de gemiddelde geprognotiseerde groei van de omzet voor 2001 wordt gekoppeld aan de productiviteit per werknemer, kan berekend worden hoeveel extra werknemers in dit marktsegment nodig zijn. In 2000 groeide de werkgelegenheid bij de tien grootste dienstverleners met 11,4 procent, naar 43.396 mensen. De voorziene groei van de werkgelegenheid in 2001 komt volgens de tien uit op 5,5 procent, of wel 45.761 mensen in totaal. Dit jaar zullen dus 2.365 nieuwe mensen nodig zijn op de dienstverlenersmarkt. Er komen dit jaar voldoende studenten van de verschillende scholen om aan die vraag te voldoen en dus is voor deze bedrijven de krapte op de arbeidsmarkt voorbij.” Meij geeft toe dat wellicht wat kort door de bocht wordt geredeneerd, maar zegt te werken met de feiten uit de jaarverslagen van de ondernemingen. “Ik denk dat het de komende drie jaar zo zal blijven. Er is nu eenzelfde proces gaande als in het begin van de jaren tachtig en negentig. De grote vraag in 1998 en 1999 heeft de prijs van ICT-dienstverlening flink opgedreven. Dat is duidelijk zichtbaar in de hogere uurtarieven en aantrekkelijker contractvoorwaarden voor de ICT-specialisten. Het aanbod in de markt stuit nu op een aarzelende vraag. Het zal nu lang duren voordat er weer een nieuwe fase van groei aanbreekt.” Niet gek laten maken Schafer van de Meta Group benadrukt dat men zich niet gek moet laten maken door de ontslagen. „De meeste ontslagen vallen bij dotcom-bedrijven en technologie-aanbieders als Cisco en Sun. Van de dertien miljoen IT’ers in de Verenigde Staten, werkt slechts 1 procent voor dat type bedrijven.” Adriaan Meij voorziet dat de situatie op de IT-arbeidsmarkt zal normaliseren. „Niet alleen vanwege de ontslagen. De productiviteit van de ICT-dienstverlening zal de komende tijd gaan verbeteren door technieken voor beheer op afstand. En er zal een kwaliteitsverbetering komen wanneer de goed opgeleide IT’ers de minder goed opgeleide gaan vervangen. De vraag naar IT’ers daalt en het aanbod van schoolverlaters met een IT-diploma stijgt de laatste jaren. Beide curves hebben elkaar voorlopig nog niet geraakt. Bedrijven als Philips en Ericsson doen mensen weg, maar er worden nog steeds mensen aangenomen en niet alleen door Atos Origin. In feite is nu een ontwikkeling gaande waar de ICT-sector jarenlang op heeft zitten wachten. Zullen de hoge verloopcijfers dalen, zullen de tarieven en lonen van IT-specialisten naar beneden gaan? Zullen er weer gekwalificeerde sollicitanten te vinden zijn? Zeker is dat veel van de IT’ers die net gewend waren aan hun status als schaars goed en de daaraan gekoppelde riante positie op de arbeidsmarkt, het zullen merken.