OV-mobiel verdient voorkeur boven OV-chipkaart

Hij heeft verschillende voordelen. De chipkaart is voor exploitanten en eindgebruikers een vertrouwde technische oplossing voor betaaltransacties, denk aan de chipknip en de voormalige chipper. Het is een natuurlijke opvolger van de magneetstripkaart voor betaal- en identificatie- en authenticatiediensten, en biedt aanvullend multifunctionaliteit; dat wil zeggen, applicaties zoals betalen, identificatie en parkeren op één kaart. In Hongkong en Singapore werken op chipkaart gebaseerde vervoerssystemen naar tevredenheid. De OV-chipkaart biedt meer gebruikersgemak. Reizigers hoeven niet meer in de rij te staan voor de automaat of het loket voor een treinkaartje, of voor een strippenkaart naar de winkel te gaan. De wegwerpvariant kan bij oplaadpunten opnieuw geladen worden.Er zijn ook nadelen. De OV-chipkaart kan alleen bij oplaadpunten worden opgewaardeerd. Het ontbreken van een beeldscherm op de ov-kaart beperkt het gebruikersgemak omdat informatie over de diensten zoals het ov-reissaldo niet direct beschikbaar is. Een ander belangrijk nadeel is het gebrek aan standaardisatie binnen de chipkaartenindustrie, hetgeen leidt tot gesloten systeemoplossingen met hoge infrastructuurkosten. De meeste chipkaartoplossingen zoals de chipknip kunnen niet buiten Nederland gebruikt worden.Bij de huidige businesscase van de OV-chipkaart dienen ook een paar kanttekeningen geplaatst te worden. Ten eerste hoort de beveiliging van stations door toegangspoortjes in een aparte businesscase thuis. Poortjes zouden ook, net als in Parijs, met papieren kaartjes kunnen werken. Honderden miljoenen aan kosten voor de toegangspoortjes en 320 à 350 miljoen aan baten (afname zwartrijden en molestreductie) vallen hierdoor uit de OV-chipkaart-businesscase. Ten tweede is de batenpost van 320 à 400 miljoen gerelateerd aan de kortere kaartaankooptijd zwaar overschat. Volgens de businesscase-analyse zou de waardering van de reiziger voor niet iedere keer anderhalve minuut in de rij staan, kunnen oplopen tot omgerekend 150 euro per jaar.Bij de variant OV-mobiel vervangen de mobiele telefoon en publieke mobiele netwerken de OV-chipkaart en de oplaadpunten. Elektronische ov-strippen op de mobiel worden op dezelfde manier afgewaardeerd bij de in- en uitgangspoorten en check-in- en check-uitpalen (CiCo-palen) op perrons en bij bus- en tramhaltes. De gebruiker kan echter op ieder moment overal strippen bijladen (opwaarderen) via het mobiele netwerk. In de Touch & Travel-proefopstelling van de Duitse spoorwegen worden reiskosten via het mobiele netwerk iedere maand afgeschreven van de rekening van de reiziger.De OV-mobiel biedt een aantal voordelen ten opzichte van de OV-chipkaart. Ten eerste sluit een mobiele ov-betaalapplicatie beter aan bij de zeer omvangrijke en sterk concurrerende mobiele telecommunicatie-industrie. Door het gebruik van gestandaardiseerde technologieën wordt een breed draagvlak voor eindgebruikers en exploitanten gecreëerd. Reizigers zouden door middel van (alleen) hun OV-mobiel overal in Europa het openbaar vervoer kunnen gebruiken. Standaardisatie stimuleert ook concurrentie, met als gevolg lagere kosten voor gebruikers en exploitanten. Concurrentie zorgt ook voor steeds meer onlinetoepassingen op de mobiele telefoon. Met de convergentie van mobiele netwerken en het (vaste) internet verschijnen nieuwe marktspelers uit de internetindustrie ten tonele. Zij zullen de concurrentie en innovatie verder versterken. Zo zou met behulp van de mobiele telefoon (open-source)software van Google de mobiele telefoon in de buurt van een station automatisch ov-strippen kunnen bijladen wanneer nodig.Ten tweede is de verwachting dat op termijn de mobiele telefoon de opvolger van de huidige betaalpas wordt, OV-mobiel sluit hier beter op aan. Voor mobiel betalen gelden eveneens de eerdergenoemde voordelen van aansluiting op de mobiele telecommunicatie-industrie. Mobiel betalen betekent meer gebruikersgemak voor de consument. Mobiel bankieren is al in omloop, en met mobiel betalen bij de kassa worden succesvolle experimenten uitgevoerd. Het proeftraject mobiel betalen in Rotterdam met KPN, C1000, leverancier Payter en Equens (voormalig Interpay) demonstreert hoe mobiel betalen minimaal even zo eenvoudig en snel verloopt als betalen met de pinpas. Dit proeftraject wordt nu uitgebreid naar zes grote steden in Nederland. Bij een proef van MasterCard en Taiwan Mobile concludeerde men dat 75 procent van de participanten de mobiele telefoon prefereerde boven de contactloze kaart; 67,8 procent was tevreden met zijn ervaringen, en wilde na de proef doorgaan met de mobiele betaaloplossing. MasterCard voert wereldbreed verschillende proeven met mobiel betalen uit.Ten derde kan beveiliging van de OV-mobiel efficiënter en beter beheerd worden dan die van de OV-chipkaart, door het gebruik van het mobiele netwerk. Een beveiligingsverbetering kan ‘over the air’ op iedere mobiele telefoon direct worden geïnstalleerd.De businesscase OV-mobiel lijkt eveneens gunstiger dan die van de OV-chipkaart. Naar schatting bedraagt de mogelijke kostenbesparing 150 miljoen. De geschatte verbeteringen ten opzichte van de OV-chipkaart zijn gebaseerd op de inzichten in de kasstromen voor de stad en streeksector van de (gepubliceerde) ov-businesscase uit 2003 (zie kader). Deze kostenbesparingen betreffen de jaarlijkse productie en distributie van chipkaarten, het plaatsen en beheren van de verkooppunten, en het niet plaatsen en beheren van oplaadpunten.De OV-mobiel-businesscase kent ook risico’s, zoals de lage penetratie NFC-enabled telefoons. Een OV-mobiele telefoon heeft een speciale (NFC-)chip nodig om over korte afstand contactloos te kunnen communiceren met de toegangspoortjes en CiCo-palen. Vandaag is het aantal geschikte mobiele telefoons echter nog beperkt. ABI Research schat dat in 2011 30 procent van de mobiele telefoons (in de winkel) uitgerust is met een NFC-chip. De Duitse spoorwegen gaan voor hun Touch & Travel-proef uit van 50 procent in 2010. De verwachting is dat de vraag naar NFC-mobiele telefoons sneller stijgt wanneer mobielenetwerkoperators, banken en internetbedrijven een dergelijke mobiele ov-dienst en andere betaaldiensten zullen omarmen.Kortom, het concept OV-mobiel biedt een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van de huidige OV-chipkaart: meer gebruikersgemak en innovatieve toepassingen, lagere kosten voor gebruikers en exploitanten, efficiëntere beveiliging beheer en gebruik binnen Europa. Dergelijke redenen hebben de Duitse Spoorwegen, Vodafone en T-Mobile reeds bewogen om een proef in Duitsland te starten. Het stoppen van de investeringen in de OV-chipkaart en een snelle migratie naar de OV-mobiel heeft daarom de voorkeur.Maurice Feijen (maurice.feijen@vka.nl) is als senior consultant (EFIN) werkzaam bij Verdonck, Klooster & Associates (www.vka.nl).