CBS onderschat prestaties Nederlandse ICT-industrie

Volgens onderzoekers Bert Minne en Henry van der Wiel van het Centraal Plan Bureau (CPB) zorgt de CBS-werkwijze voor een statistische vertekening van de werkelijkheid. Dat komt - zeggen de onderzoekers - doordat het CBS vooral druk is met het beschrijven van de nationale economie, waardoor de prestaties van multinationals niet volledig in kaart worden gebracht. Het gevolg daarvan is dat het CBS signaleert dat de prestaties van de Nederlandse ICT-industrie qua omzet- en productiviteitsgroei internationaal achterblijven, omdat men slechts de in Nederland geproduceerde producten meetelt. Paradoxaal Het paradoxale gevolg van die benaderingswijze is dat naarmate bedrijven als Philips en Océ in Nederland met succes meer nieuwe producten ontwikkelen die vervolgens elders worden geproduceerd, de ICT-industrie er in de CBS-cijfers steeds slechter van af komt. De echte prestaties van de Nederlandse ICT-industrie worden dan ook onderschat, zegt het CPB in het deze week verschenen rapport ‘De Nederlandse ICT-industrie en multinationals; de relatie tussen prestaties en competenties’. Volgens Henry van der Wiel van het CPB moet er in de toekomst anders worden gemeten. "Op de wijze waarop dat nu gebeurt, lijkt het er bijvoorbeeld op dat de activiteiten van het R&D-personeel niets opleveren, terwijl ze wel degelijk bijdragen aan de omzetgroei en de productiviteitsgroei van een multinational als geheel. Dat geldt ook voor de inspanningen van de bedrijfsleiding. Als managers en onderzoekers voornamelijk in Nederland werken en de meeste fabrieken in het buitenland staan, blijf je als gevolg van de nationale registratie zoals het CBS die toepast, vergeleken met het buitenland achter in productie- en productiviteitsgroei. Als je het op het niveau van de internationaal opererende onderneming bekijkt, dus grensoverschrijdend, zie je iets heel anders." Het CPB wijst er in dit verband op dat juist de Nederlandse ICT-industrie voor het leeuwendeel bestaat uit multinationale ondernemingen. Voor het evalueren van de Nederlandse economische politiek is de wijze waarop de ‘uitkomsten’ worden geregistreerd nogal van belang. Zo heeft Nederland de Europese doelstellingen om van Europa in 2010 de meest dynamische en competitieve regio te maken, vooral met behulp van ICT en R&D, niet alleen onderschreven, de regering heeft ook betoogd daarbij als land voorop te willen lopen. Vooral door meer te doen aan onderzoek en ontwikkeling. Het speciaal ingestelde ‘Innovatieplatform’ heeft dat tot centraal uitgangspunt voor de Nederlandse inspanningen in het kader van de in 2000 in Lissabon gemaakte afspraken gemaakt. Nu door de wijze van registreren het beeld ontstaat dat de Nederlandse ICT-industrie steeds sterker achterop raakt naarmate we ons sterker specialiseren in onderzoek en ontwikkeling, lijkt het beleid toe aan betere evaluatie-indicatoren dan die van het CBS. Kwetsbaar Het CPB stelt overigens in het rapport dat de Nederlandse ICT-industrie ook kwetsbaar is door de concentratie bij slechts enkele multinationals. De toekomst ervan is min of meer afhankelijk van het succes van dominante concerns als Philips en Océ in de internationale concurrentiestrijd. Als die bedrijven het niet redden, kan dat grote negatieve gevolgen hebben voor de ICT-industrie in Nederland. Daarnaast zijn de economische ontwikkelingen in de VS en het Verre Oosten ten opzichte van die in West-Europa van belang. Als de markten in de eerste twee blokken zich veel sterker ontwikkelen dan de Europese, neemt de kans toe dat multinationals hun productie daarheen verplaatsen en zelfs uiteindelijk zullen besluiten om ook hun R&D-activiteiten te vestigen bij die grotere en innovatievere markten. "Het potentiële gevaar van het verdwijnen van kenniswerk is wel degelijk actueel", zegt Van der Wiel, "China is wat dat betreft een belangrijke kandidaat." Toevallig Ir. Ad Kuipers, projectmanager ICT bij het CBS, kent de kritiek van het CPB. "In dit specifieke geval is het inderdaad zo dat onze uitkomsten een ander beeld opleveren dan als je het internationaal bekijkt, maar wij meten nu eenmaal de economische activiteiten binnen de Nederlandse landsgrenzen. Hier gaat het toevallig om een handvol internationaal opererende bedrijven. Dat levert dan inderdaad een onbalans op. Ik denk wel dat dit probleem zich in de toekomst, als gevolg van de doorzettende globalisering, meer gaat voordoen. De essentie is dat voor bedrijven als Philips Nederland eigenlijk niet bestaat."