GPL is in Nederland en Europa wel degelijk bruikbaar

Het recht waarmee de GPL in strijd zou kunnen zijn, heeft betrekking op overeenkomsten, en de manier waarop de GPL vrijwel altijd gebruikt wordt (laten we het de klassieke toepassing noemen) is mijns inziens geen overeenkomst in die zin omdat het geen overeenkomst (wilsovereenstemming) tussen twee partijen is, en bovendien iedere vorm van tegenprestatie ontbreekt. De klassieke GPL kan het beste worden opgevat als een gift. Eentje met enkele vernuftige bepalingen die de omvang van de gift vastleggen. Onder de klassieke toepassing van de GPL wordt software, naar de letter en geest van de GPL als broncode, ter beschikking gesteld, zonder dat daar een tegenprestatie tegenover staat. Als ik bijvoorbeeld een Linux-cd koop, lijkt het misschien dat ik daarmee het recht koop die Linux-software te gebruiken, maar dat is niet het geval. Dat recht had ik namelijk al, en de leverancier is niet in de positie mij dat recht te verkopen of te onthouden. Behoudens het bijzondere geval van wijzigingen die zij zelf hebben aangebracht en waarvoor het deelrecht dus bij hen ligt. Wat ik koop is een drager met precies dezelfde informatie die ik vrijelijk van internet had kunnen downloaden. De transactie tussen mij en de cd-leverancier beperkt zich dus tot het tegen betaling leveren van een zekere verzameling informatie in een handige vorm. Over fouten in die vorm, bijvoorbeeld een onleesbare cd, kan ik me beroepen op mijn rechten als klant. Dat geldt niet voor de informatie op de cd, net zo min als een koper van een reproductie van de Nachtwacht kan klagen dat het oorspronkelijke schilderij naar zijn mening de verkeerde personen afbeeldt. Daarvoor had hij de opdrachtgever van Rembrandt moeten zijn. Als nu de GPL in zijn klassieke toepassing geen overeenkomst is, rijst natuurlijk de vraag of de GPL wel bindend kan zijn. Ironisch genoeg is het letterlijke antwoord nee, maar het praktische antwoord toch ja. Software is namelijk als werk beschermd door het auteursrecht. In sommige landen onder een vormvereiste - de bekende (c), die in de GPL text is opgenomen -, in Nederland zonder een dergelijke eis. Zonder toestemming van de auteur(s) is een uitgebreide reeks handelingen met een auteursrechtelijk beschermd werk verboden. Dit verbieden hoeft de GPL dus niet te doen, het is de uitgangssituatie. Door middel van de GPL geeft de rechthebbende slechts toestemming voor bepaalde handelingen. Een rechtszaak over het niet navolgen van de GPL is dus eigenlijk een rechtszaak over inbreuk op auteursrecht, zij het dat de gedaagde kan proberen aan te tonen dat de auteursrechthebbende de gewraakte handelingen via de GPL heeft toegestaan. De aanklager hoeft zich dus niet te beroepen op de GPL, hij hoeft zich hoogstens tegen een, volgens hem verkeerde, opvatting ervan te verdedigen. Er zijn mijns inziens wel situaties waar de GPL feitelijk de basis is van een overeenkomst, en dus onderworpen aan recht dat boven een overeenkomst uitstijgt. Denk aan een situatie waar de software in eerste instantie niet vrij beschikbaar is en er geld gevraagd wordt voor het beschikbaar stellen. Dit is niet in strijd met de GPL, maar wordt onwaarschijnlijk gemaakt door de bepaling dat de koper het recht heeft de software, mits weer onder GPL, verder te verspreiden. Ook in een situatie waar de software weliswaar vrij ter beschikking staat maar er hard-ware verkocht is die alleen met die software bruikbaar is, zou er geconcludeerd kunnen worden dat de levering van de software een overeenkomst is. Maar deze gevallen doen niets af aan de mijns inziens onkwetsbaarheid van de GPL (in zijn klassieke toepassing) voor de rechtsregels die gelden voor overeenkomsten. Richard Stallman was, en is wellicht nog steeds, een geniale programmeur, en de constructie van de GPL is misschien wel zijn mooiste product! Bijdragen in de rubriek Opinie staan los van de redactionele opvattingen van AG. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen te redigeren en in te korten. Bijdragen voor de rubriek kunnen worden gestuurd aan: ag@wkths.nl onder vermelding van ‘opinie’.