De staat van de telecom

Terwijl de economie weer wat op gang komt, gaat het in de telecommunicatie van kwaad tot erger. Een paar nieuwsberichten van de afgelopen tijd. De cowboy Bernhard Ebbers, die door riskant gefinancierde overnemingen van WorldCom de op een na grootste telefoonmaatschappij maakte, is er bij zijn bedrijf uitgeschopt, maar de problemen zijn daarmee niet opgelost. Qwest noteerde over het eerste kwartaal een verlies van 698 miljoen dollar. De telecomdivisie van Siemens ontslaat nog eens 6500 mensen; bovenop de tienduizend die al eerder waren aangekondigd. Marconie en JDS Uniphase hebben winstwaarschuwingen de wereld ingestuurd. Het Britse Telewest schrapt 1500 banen. Nortel en Lucent hebben het afgelopen jaar ieder zo’n 50.000 mensen laten vertrekken. Ericsson en Motorola schrappen elk ruim veertigduizend banen. Historisch gezien, noteert THE ECONOMIST, leeft de telecomsector een half jaar later op dan de economische conjuctuur. Dit keer zal het in de telecom voorlopig alleen nog maar slechter gaan. Telecommunicatie is een infrastructuur-intensieve sector. Aanleg en afschrijving vergen vele jaren. De telecommunicatiebedrijven moeten dus in staat zijn de vraag- en prijsontwikkeling over lange periodes te kunnen schatten. Ze hebben verkeerd gegokt. De infrastructruur is zo opgeblazen dat de vraag continue met honderd procent per jaar zou kunnen toenemen. De opdracht van Business Week -fuseren, kopen of sterven- zal de problemen niet oplossen. The Economist legt uit waarom. Overcapaciteit in de staalindusrtrie kun je te lijf gaan door ondernemingen failliet te laten gaan. De staalfabriek sluit de poorten en de produktiecapaciteit verdwijnt. Netwerken blijven ook na de dood van de exploitant springlevend. Fuseren of kopen is ook geen optie. Er zijn geen telecombedrijven meer die financieel in staat zijn een ander over te nemen. Ze stikken van de schulden en hun marges dalen. Is er een uitweg? The Economist en Business Week hebben hem niet. Valt er lering te trekken uit de jongste geschiedenis van de telecom? De bladen gaan daar niet op in, maar dat er iets te leren valt is zeker. De gigantische problemen in de telecom maken duidelijk dat als het om infrasctructuur gaat, particuliere ondernemingen slechtere investeringsbeslissingen nemen dan staatsbedrijven. Gedreven door de hebzucht van de managers van geprivatiseerde bedrijven, voor wie persoonlijke rijkdom de resultante is van de omvang van hun organisatie, is de maatschappelijke behoefte volledig uit het oog verloren. De staatstelecombedrijven wisten de vraagontwikkeling beter in te schatten. In hun nadagen, eerste helft jaren negentig, stelden zij vast dat de toen lopende investeringen voldoende waren om in de vraag na 2000 te voorzien. In Nederland zegt de OPTA -toezichthouder van de telecomsector- dat de privatisering grote maatschappelijke voordelen heeft opgeleverd. Sinds 1998 zou de consument 83 euro minder hebben hoeven te betalen voor de vaste telefoon. We hebben een paar vragen voor Jens Arnbak, de baas van de Opta: Met hoeveel euro moeten de belastingen worden verhoogd als de onder zijn miljardenschuld bezweken PTT Telecom, waarvan het rijk nog steeds mede aandeelhouder is, failliet is? En met hoeveel gaan de telecomtarieven omhoog als over een paar jaar de wereldtelecommunicatiesector in handen is van een noch door Nederland, noch door Europa te controleren oligopolie van vijf operators? J. van Haaren