Het Rijk wil meer invloed dan gemeenten lief is

Nijenkamp (TN): "Nog niet. Maar het dreigt wel. Want welke kant gaat het met de modernisering van de GBA op? Je hoort mij niet zeggen dat je niet kunt centraliseren. Maar sommige dingen moet je niet willen. Gegevens moet je zo dicht mogelijk bij de bron opslaan. Toch hebben ook wij wel eens last van voortschrijdend inzicht. Niet alle 467 gemeenten zijn in staat gegevensafnemers 7x24 uur te bedienen. Als LRD en SpG dan de oplossing zijn, oké. Maar dan wel met de mogelijkheid voor gemeenten om een goed Burgerzakensysteem in te richten met behulp van het SpA. Wat nu echter dreigt is, dat als dat SpG er is, het rijk zegt: ‘Wij hebben onze informatievoorziening op orde. Gemeenten, fijne dag verder, zoek het maar uit met je GBA.’ Een keiharde eis is dus dat gemeenten de persoonsinformatievoorziening in eigen hand houden." Zijn er concrete aanwijzingen voor die dreiging? Meesters (CM): "Het kan niet zo zijn dat gemeenten verplicht worden de GBA tot basisregistratie te maken en het Rijk precies gaat bepalen hoe dat dan moet." TN: "Laat mij het maar zeggen, ik ga toch weg. Het staat niet vast dat het Rijk er ook zo over denkt. We nemen een tendens waar dat het Rijk uit is op meer invloed dan ons lief is." CM: "De definitiestudie voor het startpakket vertoont centralistische gedachten. Zo zou de persoonslijst geen gegevens van gerelateerde personen meer gaan bevatten." TN: "Dan kunnen sociale diensten die gegevens straks niet meer bij hun eigen afdeling Burgerzaken krijgen, maar moeten ze die uit het landelijke SpG halen." CM: "Onduidelijk is wat met de beoogde functionaliteiten wordt bedoeld. Wat het betekent voor de autonomie van gemeenten en voor de binnengemeentelijke informatievoorziening." Gegevensafnemers die sinds november op de LRD kunnen aansluiten, zijn daarover erg tevreden en betwijfelen of dat SpG nog nodig is. Brengt dat de hele modernisering niet in gevaar? CM: "We horen overal zorgen over betrokkenheid en draagvlak. Van afnemers en gemeenten. Men weet niet wat gaande is. Het SpA op zich is niks. Dat bevat 30 à 40 procent van de functionaliteit voor de Burgerzakenprocessen. Het gaat om de aanvullende modules. Voor paspoorten, rijbewijzen, verkiezingen, leerplicht. De Proof of Concept moet bewijzen dat dat samen goed werkt. Vervolgens moeten Implementatiescenario’s gemeenten garanderen dat ze hun persoonsinformatievoorziening naar eigen inzicht kunnen aansturen." De PoC SpA, nog maar net gestart, moet eind juni al geëvalueerd zijn, zodat een ‘go no-go besluit’ kan vallen. Gaat dat niet ten koste van de zorgvuldigheid? TN: "Het is heel ambitieus. Maar tussen het advies van Snellen en het doorhakken van knopen vorig jaar april had ook wel erg veel tijd gezeten." CM: "Dat men nu vaart maakt, is niet zo gek. Of het zorgvuldig gebeurt hangt af van de capaciteit. Ik begrijp dat ICTU er behoorlijk wat mensen aan heeft werken." BPR gunde het veld maar één dag om op de definitiestudie te reageren. Een adviesclub met gemeenten, de ‘denktank’, klaagt ook over tijdsdruk. De Viag (Vereniging voor coördinatoren Informatievoorziening en Automatisering in Nederlandse Gemeenten) wordt helemaal niets gevraagd. TN: "Ook wij moesten in no time reageren. Ja, je kunt dat uitleggen alsof je niet serieus genomen wordt. Maar wij gaan ervan uit dat men geïnteresseerd is in onze visie en hebben gezegd dat ze niet goed naar de kalender hadden gekeken. We hebben een professioneel bureau, met tien mensen, maar het grote werk gebeurt in de commissies en daarin zitten vrijwilligers uit de gemeenten. We hebben de vergaderdata van de commissies opgestuurd en gemeld dat het bestuur daarna met zijn commentaar komt." Een jaar terug omschreef een erelid van de NVVB, toenmalig LRD-projectleider Rien Hekman, BPR als een gesloten bolwerk, dat gebrekkig communiceert en onvoldoende draagvlak creëert. Nijenkamp sprak toen van een ‘een onvergeeflijke fout als de betrokkenen weigeren te kijken in de spiegels, die dit soort deskundigen omhoog houden’. Is er genoeg in de spiegel gekeken? TN: "Je kunt het niet afdoen met: De man deugt niet, ik wil de boodschap niet horen. Ik had het beeld dat dat gebeurde. Er is na de zomer wel veel in gang gezet, al weet je niet of dat dáárdoor komt. En voor de incrowd is het wel te volgen. Maar dikke pakken papier rondsturen is niet het creëren van het soort draagvlak, waarop wij doelen. Daaraan blijft het schorten." Meesters drong er twee maanden geleden op aan dat BPR snel ‘opening van zaken’ zou geven. Dat geeft ook aan dat er nog weinig veranderd is? CM: "Toch gebeurt er wat. Er komt een programmaplan, waarin wordt beschreven waar we het allemaal voor doen. Dat schetst de samenhang tussen onderdelen van de GBA-modernisering onderling en met andere ontwikkelingen binnen Andere Overheid. Dat wordt als boekje op het Burgerzakencongres verspreid. Op zich goed, maar niet genoeg om draagvlak te verkrijgen. In de tijd van de totstandkoming van de GBA gingen we regelmatig met alle betrokkenen in conclaaf. We hielden werkconferenties met gemeenten en afnemers. Dan krijg je betrokkenheid. Samen stonden we ervoor iets goeds voor elkaar te krijgen." TN: "Nu zie je steeds die machtsstrijd. Partijen proberen het primaat naar zich toe te trekken. Dat zou niet moeten. In de aanloop naar 1994 hebben we met inzet van ieders kwaliteiten een mooi resultaat willen boeken. En dat is gelukt." Dat is wat Hekman vorig jaar al zei. Blijkbaar had ook de NVVB weinig vertrouwen, want die mobiliseerde vier GBA-leveranciers die als ‘Startkwartet’ een basisontwerp startpakket gingen maken. Vanwaar dat initiatief? CM: "We wilden ze een gezamenlijk aanbod laten doen aan BZK. An offer you can’t refuse. Bij de implementatie van het startpakket hebben leveranciers een belangrijke rol, zoals bij het koppelen naar andere applicaties. Dan is een rol bij de ontwikkeling van het startpakket ook logisch. Dat was ook het idee van Snellen: er komt een logisch en technisch ontwerp en dan wordt het na aanbesteding door de markt gebouwd. We hebben geprobeerd met die vier het concept-Snellen uit te voeren. Dan zou het sneller gaan. En het was handig omdat gemeenten die leveranciers al over de vloer hadden. Het zou de continuïteit van de informatievoorziening dienen." Er is niets uitgekomen? CM: "Er worden inmiddels contracten gesloten met leveranciers van het Startkwartet om in het kader van de PoC SpA aanvullende modules te leveren. Buiten de laboratoriumopstelling bij ICTU wordt het SpA beproefd bij de voorhoedegemeenten van EGEM. De GBA-leveranciers zijn een deel van de Proof of Concept geworden. Dat is niet wat we ervan hadden gehoopt. Het is teleurstellend." TN: "Temeer daar BZK ons had uitgedaagd ze bij elkaar te brengen. BZK én BPR. Het was ons initiatief, maar ze hebben allebei laten weten dat het een stuk zou schelen als het zou lukken. Het project heeft een lange doorlooptijd. Als we tot een publiek-privaat partnerschap kwamen, zou dat het proces een flinke impuls geven." Maar in dezelfde tijd schreef BPR een aanbesteding uit om met vijf partijen mantelcontracten voor de levering van ontwikkelcapaciteit te sluiten, waarbij Centric, een van de twee grote GBA-leveranciers, uit de boot viel. TN: "Dat heeft ons inderdaad nogal verbaasd. We stonden erbij en keken ernaar." Dus BPR steunt een NVVB-missie onder GBA-leveranciers en ondermijnt tegelijkertijd diezelfde missie met een aanbesteding voor inhuurkrachten? TN: "De verklaring schuilt ergens in de krochten van BPR. Ik heb daar geen zicht op. Ben ook niet geconsulteerd. Cees evenmin." Maar Meesters zit wel in de Stuurgroep Modernisering GBA. CM: "Daar zijn beide ontwikkelingen aan de orde geweest. Maar al snel bleek de juridische constructie voor de samenwerking BPR-Startkwartet een kwestie, waar ze maar niet uitkwamen. Tenslotte was een rol in de Proof of Concept het meest haalbare. Maar als daarna een go/no go-besluit moet worden genomen hebben we een andere situatie. Dan moeten we nog eens kijken naar de mogelijkheden. Hoe we tot een implementeerbaar, uitvoerbaar en beheersbaar geheel kunnen komen. Een rol voor het Startkwartet zou me niet verbazen. Gezien wat ze nu al bij gemeenten hebben draaien, zou ik niet weten hoe het anders moet." Cees MeestersDirecteur Burgerzaken in Rotterdam Werkte vanaf eind jaren tachtig bij het projectbureau dat de GBA ontwikkelde, werd na invoering in 1994 projectleider en na de vorming van het agentschap Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR) in 1998 plaatsvervangend directeur, vanaf 2001 tevens programmamanager GBA- modernisering. Vertrok in 2003 naar Rotterdam. Wordt volgende week NVVB-voorzitter. Ambitieus voornemen: "Samenwerking zoeken met zusterorganisaties. Voor gemeentelijke sociale diensten, afdelingen publiekszaken, openbare werken enzovoort. Zonder verlies van eigen identiteit samen sterk staan tegenover initiatieven als Andere Overheid, DigiD, Burgerservicenummer en basisregistraties. Zorgen dat we niet uit elkaar gespeeld worden. Binnen de NVVB veel aandacht geven aan alles wat op ons afkomt: de modernisering van de GBA, paspoortbiometrie, het nieuwe rijbewijs. Zorgen dat dat in een geïntegreerde afdeling Burgerzaken of Publiekszaken terechtkomt." Tony NijenkampDirecteur Burgerzaken en Gemeentebelastingen in Utrecht Werd in 1976 bestuursnotulist bij de Nederlandse Vereniging van Ambtenaren voor de Burgerlijke Stand (NEVABS), vervolgens voorzitter van de Vereniging voor Bevolkingsboekhouding en Militaire zaken (VBM), daarna voorzitter van de NEVABS en toen deze twee in 1993 fuseerden de eerste voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken (NVVB). Treedt volgende week af. Saillante herinnering: "De paspoortaffaire in de jaren tachtig. Vanaf 1984 waren we met Binnenlandse Zaken bezig de bevolkingsadministratie op een hoger plan te krijgen en een persoonsinformatiebeleid te realiseren. Kwam Buitenlandse Zaken ineens met een standalone-applicatie voor reisdocumenten. Daar hebben we ons verschrikkelijk tegen afgezet. Met steun van Binnenlandse Zaken. Dat zei nog net niet: ‘Goed zo, Tony. Geef ze op hun donder, die rotzakken.’ Alles met dat paspoort is misgegaan. Maar het gemeentelijk protest heeft de beroepsgroep wel op de kaart gezet." Moderniseringsjargon Commissie Snellen - Adviescommissie Modernisering GBA onder voorzitterschap van Ig Snellen, oud-hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit. Kwam in maart 2001 met het advies ‘GBA in de toekomst’. GBA - Gemeentelijke BasisAdministratie persoonsgegevens. Sinds 1 oktober 1994 houdt elke gemeente de gegevens van inwoners bij op een ‘persoonslijst’ in een geautomatiseerd systeem, waarmee ze via een netwerk ook gegevens sturen aan 550 afnemers. LRD - Landelijk Raadpleegbare Deelverzameling. Bevat van alle inwoners enige kerngegevens en kan door afnemers on line worden bevraagd. SpG - Startpakket Gegevensverstrekking. Centraal deelsysteem van de nieuwe GBA met een volledige kopie van de gemeentelijke GBA-gegevens. Kan on line door afnemers worden bevraagd en bezorgt hun ook spontaan gegevensmutaties. SpA - Startpakket Actualisering. Decentraal deelsysteem, waarmee gemeenten hun GBA-gegevens bijhouden, en het landelijke SpG en de eigen gemeenteapplicaties voeden. Technische en financiële haalbaarheid wordt momenteel beproefd in een Proof of Concept (PoC). ____