Gemeenschappen maken software, niet bedrijven

Moglen is sterk betrokken bij de lopende revisie van de GPL-licentie, die in versie 2 al vijftien jaar onveranderd is gebleven. De eerste conceptversie van GPL 3, die in januari uitkwam, toont met name een juridisch verder uitgewerkte licentie, waarin het toepassen van patentrecht op software wordt bemoeilijkt, evenals de toepassing van DRM-technologie (‘digital restrictions management’) op open software. De definitieve versie van GPL3 komt in 2007. Patenten en software gaan niet samen, stelt Moglen op de conferentie. "We gebruiken onze invloed om de patentenbehoefte van de grote bedrijven te verkleinen. En IBM en Philips weten zelf ook wel dat hun patenten niet nodig zijn om hun R&D te beschermen. De uitspraak ‘patenten zijn nodig voor innovatie’ is een politieke uitspraak; ze geloven het echt zelf niet." DRM-technologie moet wat Moglen betreft ook koste wat kost voorkomen worden. "Het probleem van DRM is dat je hele computer onder controle komt van iemand anders. Het doel mag legitiem zijn, maar de techniek heeft te veel consequenties die schade aanrichten." Zijn dat de belangrijkste kwesties? "De discussie over patenten en die over digitale restricties (DRM) zijn denk ik inderdaad de belangrijkste. Ik denk ook dat er meer veranderingen in zitten, die minder aandacht hebben gehad. Maar ik ben blij met het proces en de gemeenschap lijkt echt samen een betere licentie te willen creëren." Wat is de huidige status van GPL3? "We hebben de eerste draft gepubliceerd en discussiecomités gevormd, waarbij iedereen - van de grootste bedrijven tot individuele ontwikkelaars - is betrokken. We hebben meer dan duizend commentaren ontvangen van gewone burgers en er is veel tijd geïnvesteerd door publieke en private bedrijven over de hele wereld. We hebben naar iedereen aandachtig geluisterd en nu gaan we over een week of vijf een tweede draft verspreiden." Linus Torvalds heeft bedenkingen geuit over GPL3 omdat de DRM-paragraaf hem niet bevalt. "Ik heb zijn inzichten tot me genomen en we hebben met elkaar gesproken en ook met veel wederzijdse vrienden. Ik verwacht dat Torvalds na de wijzigingen alsnog geïnteresseerd is in de licentie als die rond is. Ik heb goede hoop dat we collectief tot een eindversie komen die zijn bezwaren wegneemt. Het is natuurlijk heel belangrijk dat Linux onder GPL3 verschijnt." Waarom is na vijftien jaar opeens een nieuwe versie van de GPL nodig? "Het is niet echt plotseling. We hebben geprobeerd het proces voorzichtig te definiëren en zelfs dát vergde flink wat tijd. Aan de licentie hebben we eigenlijk continu gewerkt; ikzelf begon er bijvoorbeeld in 1993 aan; ik heb er ten minste eens per maand met Stallman over gepraat. Voor onszelf is het niet plotseling. Het kiezen van het juiste moment heeft te maken met de status van het publieke debat, met de stand van zaken in de software-industrie en zelfs met wat de tegenstanders van de licentie in hun schild voeren." Hoe kijkt u aan tegen de huidige verscheidenheid aan open-sourcelicenties? "Door het ‘copyleft’-principe in de GPL is de ‘forking’, dus de proliferatie van verschillende varianten ervan, voorkomen. Dat stelt: ‘als je deze software neemt en aanpast, en je geeft het door aan iemand anders, dan kan dat alleen onder dezelfde licentievoorwaarden’. Dus de licentie beschermt zichzelf bij het van hand tot hand gaan. Er zijn wel andere licenties voor vrije software, en sommige worden zelfs ervaren als heel erg vrij omdat ze niks doen om die vrijheid te beschermen. Die zeggen ‘doe wat je wilt met deze software’, al maak je er gesloten software van. Licenties die door een enkel bedrijf worden uitgevonden hebben doorgaans het lot dat geen enkele andere organisatie het ziet zitten om ze te gebruiken, om de simpele reden dat er een handelsmerk wordt gebruikt of gewoon omdat die licentie alleen op de behoeften van die organisatie of dat bedrijf is afgestemd. Maar de Free Software Foundation heeft principes. Wij kunnen rekening houden met de behoeften van iedereen, van de grootste bedrijven tot de kleinste ontwikkelaars. De FSF is principieel en discussieert alleen op basis van principiële argumenten, niet op basis van praktische overwegingen. Licenties hebben voor ons met ethiek te maken, niet met economie. Er is genoeg ruimte voor economisch onderbouwde licenties, maar zeker ook voor die paar licenties die op ethische principes zijn gebaseerd." Zijn al die verschillende licenties ten dode opgeschreven? "Al die mensen leren dezelfde fundamentele economische les van de eenentwintigste eeuw. Nu maken gemeenschappen dingen, en niet bedrijven of losse mensen. Kennis vormt een groot en steeds groter deel van de waarde van alle goederen. Maar we willen wel in gemeenschappen leven waarin die kennis vrijer wordt gedeeld dan in een dictatuur. We willen de eigenaren blijven van onze eigen slimheid en we willen dat onze eigen slimheid bepaalt wat onze plaats in de gemeenschap is. Licenties die door bedrijven zijn bedacht creëren gemeenschappen waarin sommige varkens gelijkwaardiger zijn dan andere, om George Orwell te citeren. Het meest gelijkwaardige varken is dan het bedrijf zelf. De GPL daarentegen zorgt voor echte gelijkwaardigheid. Iedereen verbindt zich iedere keer weer aan die gelijkwaardigheid." Uit uw mond klinkt het soms als een oorlog tussen de commercie en de kenniswereld. "Zo bedoel ik het niet echt. Ik denk dat het een oorlog is tussen mensen die commerciële voorsprong uitbuiten en diegenen die kennis een gelijke kans willen geven. Er is geen inherente reden waarom commercie hiermee onverenigbaar zou zijn. Kennisdeling en commercie sluiten elkaar niet uit. We zijn ook nooit een anti-businessbeweging geweest. We zijn een beweging voor gebruikersrechten. Het probleem is dat er een aantal grote bedrijven zijn geweest die ons daarop hebben aangevallen, omdat die rechten slecht zijn voor hun business. Ze werden rijk met het aantasten van de vrijheden van gebruikers." U pleit zelfs voor een politieke beweging? "Ik wil alleen maar overdragen aan mensen dat ze moeten weten hoe belangrijk ze zijn als het om dit onderwerp gaat. En ze moeten weten dat het urgent is. Op gemeentelijk en landelijk niveau moet het onder de aandacht komen. En als het op het denkwerk aankomt, kunnen wij helpen met zinvolle beleidsprincipes voor iedereen die zich wil inzetten voor vrije software. Dan zijn vragen als: welke van onze werkzaamheden zouden we minder goed doen als we ODF zouden gebruiken in plaats van het Microsoft Word-formaat? ook fatsoenlijk te beantwoorden." Is de Microsoft-lobby rond zijn eigen documentenstandaard niet te sterk? "Zij weten ook dat er heel snel een gratis add-on voor Word komt die ODF leest en schrijft en je zult het kunnen downloaden bij een mooi groot bedrijf. Dus wat maakt het dan nog uit wat Microsoft over Open XML heeft te melden? Als Microsoft dat eigen formaat tot winnend formaat wil maken, moeten ze al die bedrijfsprocessoftware schrijven die IBM en al die anderen van plan zijn bovenop ODF te gaan bouwen. Dus moeten ze opeens een hele bult software produceren op een moment dat ze niet eens succesvol de vervangingen kunnen opleveren van de producten waar het bedrijf nu op drijft. We zijn op het moment aangekomen dat het falen van Microsoft iets is wat niet alleen ík zie aankomen, maar iedereen die technisch een beetje onderlegd is."