Analyse: Belangrijke rechtsontwikkeling op huizenwebsites

Zoekmachine El Cheapo houdt zich bezig met het opvragen en hergebruiken van een substantieel deel van de NVM-databank, waarvan de bouw een substantiële investering vraagt.
In hoger beroep oordeelt het gerechtshof anders en vindt dat El Cheapo wel gratis de NVM-woningdatabank mag doorzoeken, omdat de NVM-database juist geen beschermde databank is. Daarvoor ontbreekt de substantiële investering. Bovendien stelt de rechter vast dat de database auteursrecht ontbeert, omdat de pagina’s met de beschrijvingen van woningen en daarmee samenhangende andere informatie niet aan te merken zijn als werken van letterkunde, wetenschap of kunst.
En de van het auteursrecht afgeleide geschriftenbescherming (een prestatiebescherming voor niet-oorspronkelijke werken, zoals een telefoonboek) acht het Hof in beginsel niet van toepassing op online-gegevensverzamelingen. Wat juridisch overblijft, is actie op grond van onrechtmatige daad. Ook daarvan is geen sprake, aldus het gerechtshof.
Dan de Hoge Raad. In het arrest van 22 maart 2002 vernietigt ons hoogste rechtscollege de uitspraak in hoger beroep en verwijst de zaak terug naar een andere rechter. Volgens de Hoge Raad rusten er auteursrechten en databankrechten op de woningbestanden van NVM. Zoekmachines mogen deze bestanden niet zonder toestemming kopiëren.
Op 16 maart 2006 doet de voorzieningenrechter in Arnhem een opvallende uitspraak in een andere procedure die de NVM, ditmaal tegen Zoekallehuizen.nl, heeft aangespannen. De gegevensverzamelingen bij de NVM-makelaars vormen geen beschermde databank in de zin van de Databankenwet.
Begin deze maand was het de beurt aan de Alkmaarse rechtbank, die vonniste in het kort geding tussen de Stichting Baas in Eigen Huis tegen Plazacasa (Jaap.nl) en het kort geding dat Plazacasa had aangespannen tegen Funda, de NVM en de Stichting Baas in Eigen Huis.
In de eerste zaak verbood de rechter Plazacasa om een website te exploiteren waarop zij objectgegevens − foto’s en beschrijvingen − van websites van in Nederland gevestigde makelaars en makelaarskantoren overneemt en publiceert, tenzij a) zij daarvoor van de desbetreffende makelaar of het desbetreffende makelaarskantoor toestemming heeft verkregen en b) de overgenomen en gepubliceerde gegevens niet meer omvatten dan een tekst met maximaal 155 tekens, daarnaast de adresgegevens en de vraagprijs van het object, alsmede een bij een en ander te plaatsen foto met een formaat van ten hoogste 194x145 pixels.
Bovendien oordeelde de rechter dat het klakkeloos kopiëren van advertentieteksten en foto’s in strijd is met de Auteurswet. Wel bestaat het recht om te citeren. In dit geval heeft de rechter geoordeeld dat het citeren van een tekst met maximaal 155 leestekens en het plaatsen van een afbeelding met een beperkt aantal pixels binnen de grenzen van het citaatrecht valt.
In de tweede zaak heeft Plazacasa de vraag aan de orde gesteld of de andere partijen zich schuldig hebben gemaakt aan oneerlijke mededinging. Deze vordering wees de rechter af.


!Attentiepunten!
* Voor het inroepen van juridische bescherming op basis van het auteursrecht is nodig dat het werk (boek, computerprogramma, foto) een eigen, origineel karakter heeft; het persoonlijk stempel van de maker draagt.
* Wanneer dit stempel van de maker ontbreekt, zoals bij een telefoonboek het geval is, biedt geschriftenbescherming uitkomst tegen ongewenste overname.
* Op een online-databank met een eigen, origineel karakter rust het gewone auteursrecht dat de rechthebbende het exclusieve recht geeft tot openbaarmaking en verveelvoudiging.
* Voor andere databanken heeft de Europese wetgever een apart (sui generis) recht gecreëerd ten behoeve van de producent waarmee hij zijn investering in de verkrijging, controle of presentatie van een databank kan beschermen. Dit databankrecht biedt de producent een minstens 15 jaar durende bescherming in de vorm van het recht om het opvragen en/of hergebruiken van (een substantieel deel) van de inhoud van zijn databank te verbieden.