Analyse: Overheidsbeleid op ICT-gebied werkt ­verwarrend

Vinden we de ICT belangrijk? Natuurlijk, digitale technologie is vet cool en wat je er ook mee doet, vrijwel alles, op criminaliteit na, resulteert al gauw in innovatie. ICT~Office was twee jaar geleden zo blij dat de regering ICT als ‘as van innovatie’ aanwees dat de vreugde niet onder stoelen of banken werd gestoken.Nu horen we in een reactie op de jongste troonrede andere geluiden: ‘het kabinet onderschat hefboomwerking ICT in miljoenennota´. Zo is de branche teleurgesteld over de weinige vernieuwingen in de begrotingsvoornemens. Om de doelstellingen uit het regeerakkoord te realiseren, kiest het kabinet voor een klassieke aanpak, te financieren uit lastenverzwaringen. Een gemiste kans, omdat een goed geregisseerde en brede inzet van ICT de arbeidsproductiviteit en de kwaliteit van dienstverlening kan verhogen in tal van sectoren, aldus ICT~Office.Voor de goede orde: de ICT-sector in ons land zet volgens de branche-vereniging ongeveer 30 miljard euro per jaar om en er werken grosso mode 250 duizend mensen. Maar daar hebben we er niet genoeg van. Zo becijferde marktonderzoeker IDC in 2005 dat er de komende vier jaar 1,5 miljoen nieuwe technische banen in West-Europa gaan ontstaan, waarvan 900 duizend in de softwaresector. Wie vult de vacatures op? Tien tegen een dat outsourcing en offshoring de enige route is om de Nederlandse economie niet te laten afremmen door een gebrek aan basis- en vernieuwende digitale toepassingen.Hierover zwijgt de onlangs door de Tweede Kamer aangenomen Nota Open in verbinding van staatssecretaris Heemkerk (EZ) opvallend. Wel volgt uit een analyse van het kabinet dat interoperabiliteit ‘van groot belang is voor het bereiken van maatschappelijke doelen’, zoals een betere overheidsdienstverlening door een betere toegankelijkheid en uitwisselbaarheid van gegevens. Zie hier de nieuwe panacee, een toverformule om de ICT-problematiek voor eens en altijd de baas te zijn. Als instrumenten fungeren open standaarden en open-sourcesoftware. Open standaarden met een enge definitie worden voor overheidsorganisaties verplicht gesteld en bij gelijke geschiktheid gaan we open source positief discrimineren. Dit criterium werkt verwarrend. Bovendien deugen de juridische constructies voor open-sourcesoftware niet.Natuurlijk, de omstandigheid dat informatiesystemen goed op elkaar aan te sluiten zijn en de uitwisselbaarheid van gegevens zijn essentieel. Dat behoorde de politiek een halve eeuw geleden ook al te weten. En de discussie over interoperabiliteit speelde eind jaren tachtig c.q. begin jaren negentig in alle hevigheid zowel intersectoraal als in de Europese politiek. Wij, dat wel zeggen de Europese Gemeenschap, vonden dat er een wettelijk recht terzake geformuleerd moest worden. Een dergelijk recht werd opgenomen in de Richtlijn softwarebescherming uit 1991.De Japanse overheid sloeg pakweg 25 jaar geleden een andere weg in en formuleerde industriepolitiek voor de eigen softwaresector, gebaseerd op reverse engineering van producten van Amerikaanse origine. Het Japanse recht faciliteerde vervolgens dit beleid en bleek een belangrijk stimuleringsmiddel voor eigen hightech-bedrijven. China zette een aantal jaren terug weer een andere lijn uit en stimuleerde technische studierichtingen. Nu al betreden er ongeveer 400.000 academische techneuten jaarlijks de arbeidsmarkt en hun aantal blijft stijgen.Met een te strakke omschrijving van open ICT-standaarden en de positieve discriminatie ten gunste van open-sourcesoftware grijpt de Nederlandse politiek onnodig in in de vrije softwaremarkt.Attentiepunten▪ Overheid als gebruiker van ICT enerzijds behoort zich te duidelijk te onderscheiden van haar rol als beleidsmaker voor de digitale sector (wetgeving, stimulering en marktwerking) en beschermer van consumenten anderzijds.▪ Overheid als gebruiker doet er verstandig aan zich internationaal te conformeren aan standaarden in het algemeen. Waarom zou bijvoorbeeld gsm voor mobiele telefonie niet meer mogen?▪ Kiezen voor ‘open source’ blijft in zoverre merkwaardig omdat het een zakelijk model betreft dat gebaseerd is op zwakke Amerikaanse juridische constructies.▪ Overheid als beleidsmaker had al 25 jaar geleden software-industriepolitiek kunnen voeren.▪ De door iedereen gewenste interoperabiliteit is al vijftien jaar een wettelijk recht voor iedere softwarelicentienemer.