Architecten eindelijk aan standaarden

Mede door de standaardisatieactiviteiten van The Open Group, en het feit dat diverse klantorganisaties en dienstverleners er samen hun schouders onder zetten, wordt het werkveld van de architect langzamerhand volwassen. Dit is hard nodig, wil het vakgebied serieus genomen worden. Een belangrijke stap in dit proces is het expliciet maken van de werkwijze en de verantwoordelijkheden van architecten. Dit creëert transparantie en maakt communicatie tussen architecten onderling een stuk makkelijker. Nu leidt de communicatie tussen architecten van diverse scholen al snel tot babylonische, en vooral dure, spraakverwarringen. Door de toenemende complexiteit van projecten en de veelheid van partners waarin binnen dergelijke projecten wordt samengewerkt, is het cruciaal een gemeenschapelijk methodisch kader te hebben. Zeker in de huidige economische realiteit mogen opdrachtgevers van architecten verwachten dat zij elkaar direct verstaan en zich niet eerst uren gaan bezighouden met metadiscussies over het vakgebied.Er is meer standaardisering van terminologie, benoemde (tussen-)resultaten, taken en processtappen nodig. Het invoeren van een standaard mag zich overigens altijd verheugen in gezonde weerstand. Desondanks leidt dit steevast tot betere communicatie tussen architecten en hun opdrachtgevers. Alleen die omslag is al de moeite waard. Echter, omdat het werk van een architect bepaald niet volgens een kookboek verloopt, moet er sprake zijn van een aanpak die ‘situatiesensitief’ is; hetgeen zeker niet synoniem mag zijn met ‘doe maar wat’. Door The Open Group worden er nu twee elkaar aanvullende standaarden onderhouden voor architectuur: TOGAF en ArchiMate. Deze standaarden houden in toenemende mate rekening met de benodigde situatie-sensitiviteit. Eind jaren negentig zagen we dit proces ook al in termen van de ontwikkeling van methoden zoals LAD, IAD, (R)UP, ITIL en ISPL. Die begonnen eerst als een soort one-size-fits-all-aanpak, maar werden gaandeweg steeds situatiesensitiever van opzet. De in Nederland bekende stelling van Jaap van Rees: ‘De methode doet het niet’, wordt hiermee ondervangen. Het begrip ‘methode’ verschuift van een one-size-fits-all-receptuur naar een situatiesensitieve aanpak, gebaseerd op een gedegen inzicht in verbanden tussen situaties en bijpassende strategieën.De nieuwe standaard TOGAF 9 (begin februari uitgebracht) is een verdere stap in de goede richting. TOGAF 9 is zeker nog niet af, voor zover je ooit van ‘af’ kunt spreken. Kritiek leveren op TOGAF is ook makkelijk. Zoals elke architect weet, is afbreken nu eenmaal makkelijker dan opbouwen. Tegelijkertijd ligt er hier een door een brede coalitie ontwikkelde en gedragen standaard voor terminologie, benoemde (tussen-)resultaten, taken, processtappen et cetera.Naast TOGAF en ArchiMate als standaarden van The Open Group bestaan er ook diverse alternatieve architectuuraanpakken ontwikkeld door verschillende dienstverleners. Dragon1, DYA, GEA en IAF zijn in Nederland wel de bekendste aanpakken. Elk van deze benaderingen komt voort uit een eigen school van werken. Deze zullen naar verwachting niet verdwijnen: dienstverleners zullen zich willen differentiëren via hun eigen verworven kennis en inzicht. Het is wel te verwachten dat delen van de kennis die ligt besloten in deze aanpakken, worden geïncorporeerd in toekomstige versies van The Open Group-standaarden. Anderzijds kunnen bedrijfsspecifieke aanpakken steeds meer gebruiken van de generieke en gestandaardiseerde methodische infrastructuur vanuit The Open Group. Dit maakt het werk van toolleveranciers ook weer een stuk gemakkelijker. Vanuit Nederland lopen we, al durven we het vaak niet toe te geven, voorop op het gebied van architectuur. Daar mag een wereldwijd opererend consortium als The Open Group nog best meer van merken.Architectuur wordt steeds meer een normaal vakgebied met volwassen standaarden. Met TOGAF als methode, ArchiMate als standaardtaal om architecturen in op te stellen en ITAC (en wellicht zelfs een BIAC) om de architecten zelf te certificeren. Een waarschuwing is echter wel op zijn plaats: het gebruik van een methode, hoe situationeel dan ook, mag nooit een excuus worden om zelf niet na te denken. Maar de tijd van huisvlijt, heldendom en goeroes is voorbij. Het wordt een normaal vak waarin een architect als professional met zelfvertrouwen een gereedschapskist kan gebruiken voor het oplossen van problemen van opdrachtgevers. zie ook: ArchiMate internationaal succes, Wondermiddel, TOGAF 9 veel consistenterErik Proper is manager van de Architectuur Service-line van Capgemini Nederland, hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen, bestuurslid van het NAF en vicevoorzitter van het ArchiMate Forum van The Open Group. Ron Tolido is CTO van Capgemini Noord-Europa en board member van The Open Group.Begrippen