Auteursrecht in mainstream van het zaken doen

De tijd van vlinderdasjes is bij de beoefenaren van het auteursrecht definitief voorbij. Copyrights vormen zo langzamerhand de hoeksteen van de (informatie)samenleving en dat brengt ook een ander type rechtsgeleerde mee. Verstand van de informatietechniek is steeds vaker gewenst om vakbekwaam te adviseren over contracten en wetgeving. Ad-hoc en zeker pro-actief. En dat lijkt belangrijker te zijn dan kennis van kunst en cultuur. Neem alleen al de actuele auteursrechtelijke discussie over interactieve Web-radiostations. In Verenigde Staten gaan stemmen op om radiostations die via internet te beluisteren zijn aan hetzelfde vergunningstelsel te onderwerpen als degenen die via ether of kabel ‘broadcasten’. Dat vraagt dan wel amendering van de Digital Millennium Copyright Act. Het regime van het huidige recht beperkt namelijk het type radio-uitzendingen die platenmaatschappijen aan licentienemers moeten aanbieden. Digital Media Association wil een bredere definitie, terwijl de muziekbranche hiertegen fel gekant is. Wie heeft gelijk? Bij auteursrechten draait het om economische macht en eigenlijk om monopolies. Wie rechthebbende is op een auteursrechtelijk beschermd werk - en dat kan van alles zijn: tekst, beeld, muziek, software, een databank, en zelfs het ontwerp van de Formule 1 schoen van de Nederlandse fabrikant Van Bommel - mag daar als heer en meester over beschikken en kan zijn werk exploiteren. Natuurlijk zijn er ook wettelijke en jurisprudentiële uitzonderingen. Bijvoorbeeld voor de media om te kunnen citeren, of voor gebruikers die voor eigen oefening, studie of gebruik een kopie van een auteursrechtelijk werk willen maken. Daaronder valt overigens niet het op schoolpleinen verhandelen van illegaal gebrande muziek-CD’s. Grofweg beschouwd hebben wij te maken met drie partijen die allemaal andere ideeën over het auteursrecht er op nahouden. De rechthebbenden willen een zo sterk mogelijk zakelijk recht en dus met zo min mogelijk uitzonderingsregels, zoals kopieervrijheid voor thuisgebruikers of dwanglicenties voor licentienemers waarvan de politiek vindt dat die van het werk gebruik moeten kunnen maken. Consumenten daarentegen pleiten juist voor zoveel mogelijk rechten en zakelijke gebruikers willen in redelijkheid met het door hen gelicenseerde product zoals bijvoorbeeld een computerprogramma, kunnen werken. Tussen deze standpunten moet de wetgever laveren. Daarbij wint de auteursrechten-industrie het steevast. Die beschikken over een goed-geoliede lobbymachine, terwijl consument en zakelijke gebruiker hun stem nauwelijks laten horen. Het probleem van het auteursrecht in de informatiemaatschappij betreft in eerste instantie niet zozeer de juridische normstelling, maar de handhaving ervan. Zowel privaatrechtelijk als strafrechtelijk. De strafrechtelijke aanpak vraagt weliswaar om een zeer actieve opstelling van politie en justitie, maar zoals uit het Nederlandse simlock-vonnis blijkt, kan iemand die illegale software gebruikt wel veroordeeld worden. De rechter legde een geldboete van 7500 euro op. Veel te laag. Ook aan de strafmaat mag dus wel wat gedaan worden. Auteursrechthebbenden zullen het voor wat betreft de handhaving in de informatiesamenleving meer moeten hebben van de informatietechniek dan van het recht. Technische beschermingsmaatregelen kunnen misbruik voorkomen, het rechtskader geenszins. Vandaar dat grote bedrijven als AT&T, Microsoft en IBM er terecht brood in zien. Beveiliging van ICT is geen nichemarkt meer. Zo heeft Big Blue zeer recent het Electronic Media Management System (EMMS) ontwikkeld. Dat heeft als belangrijkste functionaliteit het illegaal kopiëren van ‘digital content’ tegen te gaan. De software codeert bestanden in ‘wrappers’ die alleen door middel van een digitale sleutel ontsloten kunnen worden. Wie als EMMS-gebruiker een electronic media file maakt kan zelf bepalen op welke wijze de functies van het bestand werken voor de koper van de content. Krakers liggen echter continue op de loer. De Amerikaan Marc Andreessen, de medeoprichter van Netscape Communications, zei onlangs op de National Association of Broadcasters Convention dat digitale muziek, film en tv-programma’s nooit copy-protected zullen worden. ‘Als een computer het kan zien, het kan tonen, en het kan spelen, kan de computer het kopiëren.’ Wat zijns inziens overblijft is dat de industrie de samenleving als een wasmiddelen reclame moet informeren dat ‘file swapping’ niet mag. Dat zal niet helpen.