Elektronisch afval veroorzaakt milieuramp in Azië

Tachtig procent van de kinderen in Guiyu, de ‘e-waste capital’ van China, is het slachtoffer van loodvergiftiging door jarenlange dumping van elektronisch afval.De Basel Convention van 1989 verbiedt de export van gevaarlijke stoffen, maar door een combinatie van corruptie, oprekken van voorschriften en fraude blijft de export van het elektronisch afval groeien. Amerika weigert de Basel Conventie te ondertekenen en is veruit de grootste bron van geëxporteerd elektronisch afval. Containerladingen met afgedankte computers worden voorzien van het etiket ‘charity’ of ‘donation’ om de regelgeving te omzeilen. Soms worden oude computers ‘voor reparatie’ geëxporteerd. Ook worden ladingen met elektronisch afval gecamoufleerd met een laagje schroot en als ‘scrap metal’ (schroot) verscheept.

Onbewoonbaar
In China en India zijn een aantal gebieden door chemische verontreiniging onbewoonbaar geworden. Guiyu, een gebied tussen Guangzhou (Canton) en Hong Kong, is een ecologisch rampgebied. Bangalore, bakermat van de Indiase IT-industrie, heeft honderden illegale stortplaatsen met elektronisch afval. Het gebied rondom de stad is volgens critici een giftige tijdbom. Guiyu en Bangalore hebben ongeveer vijfhonderd kleine sloopbedrijven waar dagloners, inclusief kinderen, zonder enige bescherming computers, printers, faxen en andere elektronische apparatuur demonteren. Ze gebruiken zware zuren of trage verbranding om kostbare metalen uit printplaten te verwijderen. Hierbij komen schadelijke stoffen zoals kwik en cadmium vrij. Onbruikbare restanten – toetsenborden, kabels, inktcassettes, displays – worden in het landschap gedumpt of in de open lucht verbrand.
Het illegale dumpen van elektronisch afval in ontwikkelingslanden is winstgevend voor de milieumaffia. De aanpak is moeilijk omdat de grens tussen legitieme and illegale handel vaag is. Recyclebedrijven in de VS krijgen ongeveer 20 dollar om een pc te recyclen. In plaats van de pc te recyclen, verkoopt het bedrijf de pc aan een opkoper voor 10 tot 15 dollar. De oude pc wordt vervolgens naar India of China geëxporteerd en zonder bescherming van mens en milieu gedemonteerd en gedumpt.
Een winst van een paar dollar is laag gezien de enorme aanslag op menselijke gezondheid en milieu, maar het gaat jaarlijks om tientallen miljoenen computers, en dus om vele miljoenen dollars. Harde cijfers zijn moeilijk te achterhalen, maar de VS exporteert maandelijks 40.000 ton elektronisch afval naar India.

Stortplaatsen
India kan zich overigens moeilijk in een slachtofferrol manoeuvreren. Jaarlijks worden vele duizenden pc’s van Bangalore’s gerenommeerde outsourcebedrijven op ongereguleerde stortplaatsen rondom de stad gedumpt. Volgens Shetty Sreenath, manager van de afvalverwerker Indian Computer Crematorium, genereren vijfhonderd ‘achtertuin’-recyclebedrijfjes in Bangalore jaarlijks 300 ton lood, 43 ton nikkel en een paar honderd kilo kwik. In 2020 zal dit het tienvoudige zijn. De stad heeft geen enkele regelgeving, geen professionele verwerkingsindustrie en schijnbaar geen financiële middelen om het probleem aan te pakken. Dit terwijl de IT-bedrijven die het giftige afval produceren ongekend hoge marges verdienen (20 tot 30 procent) en vele miljoenen in het buitenland investeren.
Het Chinese Guiyu is door chemische vervuiling nagenoeg onbewoonbaar geworden. Het grondwater in het gebied is vergiftigd en de stad wordt van drinkwater voorzien door bronnen dertig kilometer verwijderd van de stad. Guiyu heeft ruim 5500 kleine sloopbedrijven waar meer dan 30.000 mensen werken. Volgens het Guangzhou (Canton) Institute of Geochemistry heeft Guiyu de hoogste concentraties polychlorodibenzo-p-dioxine (PCDD’s) en polychlorodibenzofurans (PCDF’s) die ooit gemeten zijn. Werknemers die dagelijks zonder bescherming met elektronisch afval werken, worden blootgesteld aan dioxineniveaus die 15 tot 56 keer hoger zijn dan verantwoordelijk wordt geacht door de World Health Organization (WHO).
Bestaande regelgeving wordt, mede door corruptie, op grote schaal genegeerd. Overheden grijpen pas in als NGO’s zoals Greenpeace en de internationale pers op misstanden wijzen. Ook gekrenkte nationale trots kan tot actie leiden. China liet eerder dit jaar weten de invoer van schadelijke stoffen te zullen aanpakken. Dit na berichten in de Britse pers dat jaarlijks twee miljoen ton Engels afval naar China wordt verscheept. Containers die Chinese producten naar de EU vervoeren en terugkeren naar China, worden volgeladen met afval. Volgens het China State Environmental Protection Administration (SEPA) komt 70 procent van het elektronische afval dat in de wereld wordt geproduceerd in China terecht, 90 procent daarvan wordt in kleine sloopbedrijfjes verwerkt.
Onder druk van Greenpeace, Basel Action Network en andere NGO’s produceren steeds meer pc-makers en andere fabrikanten elektronicaproducten waar minder schadelijke stoffen in worden verwerkt – loodvrije en halogeenvrije printplaten, loodvrije soldeermethoden, recyclebare behuizing, vlamvertragers, een moederbord van milieuvriendelijk materiaal et cetera. Een aantal fabrikanten heeft het loodgehalte van moederborden al teruggebracht van ongeveer 12 gram naar minder dan 3 gram.

Rapportcijfer
Greenpeace geeft technologiebedrijven ieder kwartaal een ‘rapportcijfer’ voor milieuvriendelijkheid. Criteria voor de zogenaamde Green Electronics Guide zijn de mate waarin fabrikanten schadelijke chemicaliën elimineren en afgedankte producten terugnemen. De lijst maakt duidelijk dat bedrijven die in staat zijn een modieus imago te genereren niet altijd groen zijn.
Apple stond begin dit jaar op de laatste plaats. De Chinese pc-fabrikant Lenovo bezette verrassend de eerste plaats. In de meest recente rangorde heeft Apple de laatste plaats overgedragen aan Sony. Nokia heeft Lenovo van de eerste plaats verdrongen. Greenpeace roemt het Finse bedrijf voor het elimineren van de schadelijkste chemicaliën in zijn producten.
(http://www.greenpeace.org/international/campaigns/toxics/electronics/how-the-companies-line-up).

Jan Krikke is publicist en Azië-correspondent voor Automatisering Gids.