EU-richtlijn patenten ver weg
De europarlementariërs verbonden aan hun goedkeuring een groot aantal voorwaarden, die het oorspronkelijke voorstel sterk afzwakten. Hierdoor worden aan patentaanvragen veel hogere eisen gesteld dan de Europese Commissie aanvankelijk voor ogen stond. De leden van het Europees Parlement zijn bestookt met brieven, e-mailtjes en telefoontjes van voor- en tegenstanders van de richtlijn. Leveranciers van open-sourceprogrammatuur roerden zich hevig omdat de toekomst van de Europese softwarebranche op het spel zou staan. Het Nederlandse VVD-parlementslid Elly Plooij-Van Gorsel, rapporteur van de Industriecommissie, sprak van een ‘agressieve lobby’. "Nogal oubollig", vindt collega Theo Bouwman (GroenLinks) de kritiek van Plooij. "De lobbyisten van de andere kant zijn ook niet voor de poes, ze hebben alleen wat subtielere methoden en over het algemeen meer geld." Petities De europarlementariërs kregen onder meer twee petities voor hun kiezen. Zo haalde Eurolinux, een verbond van open-sourceleveranciers, via internet 280 duizend handtekeningen tegen de richtlijn op. De andere petitie was ingediend door 33 prominente Europese computer- en softwaredeskundigen, onder wie de Nederlandse hoogleraar Paul Klint van het Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI) in Amsterdam. "Naar mijn mening hebben de parlementariërs goed geluisterd naar het brede verzet tegen deze vorm van patentering", aldus Klint. "Het gevaar van ‘triviale patenten’ ¯ op zaken als de voortgangsbalk, overlappende vensters en de presentatie van tekst en cijfers in hetzelfde venster ¯ is geweken doordat nadrukkelijk een ‘technische vinding’vereist is en patentering van software alleen nu uitgesloten wordt. Het simpele feit dat een programma op een computer draait is niet langer voldoende om een programma als ‘technisch’ te kwalificeren." Klint beschouwt de aanpassingen niet alleen als goed nieuws voor de open-softwaregemeenschap, maar ook voor innovatie in het algemeen. Uit recent onderzoek aan het Massachusetts Institute for Technology (MIT) is namelijk gebleken dat in de VS softwarepatenten leiden tot een afname van onderzoek en ontwikkeling op dit gebied. Geharrewar Opmerkelijk is het geharrewar dat aan de plenaire behandeling in het Europees Parlement vooraf ging. In de Industriecommissie en de Cultuurcommissie van het parlement stuitte het voorstel op grote bezwaren. De Juridische commissie, die een coördinerende rol speelde in de voorbereiding van de behandeling in het Europees parlement, zat echter veel meer op de lijn van de Europese Commissie. In het verslag van de Britse rapporteur Arlene McCarthy aan het parlement waren veel amendementen uit de beide andere commissies dan ook niet overgenomen. Tijdens het plenaire debat is een groot aantal wijzigingsvoorstellen opnieuw ingediend. Van tafel Europarlementariër Bouwman heeft zich van meet af aan tegen de richtlijn verzet. Nu de voorstellen eenmaal - sterk aangepast - zijn aanvaard, vindt hij dat de richtlijn maar zo snel mogelijk wet moet worden. Maar liever had hij gezien dat het plan helemaal van tafel was verdwenen. Bouwman: "De meerderheid van het parlement heeft zich voorlopig tevreden gesteld met toevoegingen die de ernstigste problemen kunnen voorkomen. Het kwaad school hierin dat voor het begrip ‘computer-geïmplementeerde innovaties’ onvoldoende criteria werden gesteld. Daardoor bestond de kans dat software separaat octrooieerbaar zou worden. Daar is nu wel de eis aan toegevoegd dat het om een technische vinding moet gaan, die gerelateerd is aan een fysiek object. Toch blijft het een onhandig begrippenkader. De term ‘computer-geïmplementeerde innovaties’, die nu in Europa niet wordt gebruikt, is een poging om aan te sluiten bij de Amerikaanse terminologie." De verdere behandeling van de richtlijn kon weleens een langdurige zaak worden, denkt Bouwman. "Het is niet aannemelijk dat de Europese Raad het voorstel helemaal intrekt. Nadat de storm is uitgeraasd zou zij best kunnen besluiten om de amendementen toch maar over te nemen, want dan ligt er in elk geval iéts. Maar ik vermoed dat de Raad niet snel met een advies zal komen en de richtlijn doorschuift naar volgend jaar, mogelijk zelfs tot na de Europese verkiezingen." Hoogleraar Klint zegt zich wel zorgen te maken over de opstelling van de Europese Commissie nu haar voorstel zo sterk is geamendeerd. "Het woord is nu ook aan de lidstaten om hun positie duidelijk te maken. Een goede discussie daarover in Nederland is daarom aan de orde. De KNAW (Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen) heeft daarvoor al een voorzet gegeven door een standpunt tegen softwarepatenten naar minister Brinkhorst te sturen." Patentenoorlog Mochten alle amendementen uiteindelijk in een definitieve richtlijn belanden, dan voorziet advies- en onderzoeksbureau Gartner op termijn ‘ernstige complicaties’. Een handelsconflict met de Verenigde Staten zou dan niet denkbeeldig zijn. Gartner spreekt zelfs van het gevaar van een patentenoorlog. Zo staat de afwijzing van octrooien op manieren van zakendoen (‘business methods’) haaks op de huidige praktijk in de VS. De gevolgen voor exploitanten van websites zijn volgens Gartner groot, want het is straks maar de vraag in welk land een bepaald patent geldig is en in welk land niet. In theorie zou het zelfs illegaal kunnen worden om vanuit de Verenigde Staten zaken te doen via bepaalde Europese e-commercesites. Door de onduidelijkheden rond de verdere behandeling zijn er volgens Gartner echter op korte termijn geen gevolgen._