Het komt voorlopig niet goed

De topman van de Autoriteit financiële markten en gewezen voorzitter van de Commissie ICT & Overheid vindt dat het gevallen kabinet op ICT­gebied ‘lugubere trekjes’ vertoonde door ICT in de regeringsverklaring en het strategisch akkoord dood te zwijgen. Docters van Leeuwen deed zijn uitspraken tijdens de ‘haardvuurbijeenkomst’ van het Rathenau Instituut: ‘Het nieuwe kabinet: continuïteit in bestuurlijke vernieuwing en ICT’. Hij sprak van een uitzonderlijk slecht kabinet op ICT­gebied. Zonder sturing van de politiek rust er volgens Docters van Leeuwen een zware verantwoordelijkheid op de ‘vierde macht’ van de ambtenarij om hun jarenlang voorbereide beleid op ICT­gebied niet in de prullenbak te zien verdwijnen. "Kabinetten komen en gaan, maar het beleid blijft bestaan", rijmde forumlid Mei Li Vos die betrokken was bij de ICT­denktank Infodrome. Docters van Leeuwen bereed zijn stokpaardje van de vele adviescommissies op het gebied van ICT die door het Paarse kabinet in het leven werden geroepen en die volgens hem werden genegeerd. Hij twijfelt ook aan het nut van de vele adviezen van die commissies die dezelfde richting opwezen. "Minister Van Boxtel zei mij eens dat hij veel rapporten nodig had om ICT op de politieke agenda te krijgen", klapte Docters van Leeuwen uit de school. Mei Li Vos vindt dat uit veel rapporten over hetzelfde onderwerpen de beste gekozen kan worden. "De adviezen sloten te weinig aan op de praktijk", wierp professor Ingnace Snellen van de adviescommissie modernisering GBA tegen. Conservatief Nederland begint volgens Docters van Leeuwen op het gebied van de vernieuwing van het openbaar bestuur een achterstand op te lopen vergeleken met het buitenland. "Hoe komt dat toch?" vroeg hij zich hardop af. Het ontbreken van politieke leiding vindt Docters van Leeuwen een te makkelijk antwoord op die vraag. Hij vindt Nederland in bestuurlijke zin een conservatief land. Ambtenaren hebben volgens Docters van Leeuwen zelf een verantwoordelijkheid om het voortouw te nemen. Dat nemen zij in deze politiek onrustige tijden niet snel, meenden stemmen uit het publiek. Zij zouden ook de ruimte niet krijgen. Ook van de top van ministeries moeten volgens sommige deelnemers aan de conferentie niet te veel initiatieven worden verwacht. De ambtelijke top houdt zich volgens hen te veel met details en te weinig met leidinggeven bezig. Volgens Bert Mulder van de Informatiewerkplaats van de Haagse Hogeschool zijn er in Nederland – in tegenstelling tot in andere landen – geen bestuurlijke kwesties die dringend een ICT­oplossing vereisen. Volgens de zaal is er wel degelijk een economische urgentie. Anarchistisch Naast stuurloosheid in het ICT­ beleid spelen ook anarchistische trekjes van de Nederlandse maatschappij een rol bij het uitblijven van bijvoorbeeld een transparante, burgergerichte digitale overheid. Zo is Nederland een gedecentraliseerde eenheidsstaat. Wat dat precies betekent weet niemand, schertste een deelnemer aan de conferentie. In de praktijk heeft die echter tot gevolg dat gemeenten in veel gevallen zelf uitmaken wat zij wel en niet bewerkstelligen, bijvoorbeeld op het gebied van de digitale overheid. Dit leidt ertoe dat honderden keren opnieuw een oplossing wordt bedacht voor het leveren van identieke diensten aan burgers. Dat brengt onnodige kosten en vertraging met zich mee. Centrale sturing is effectiever en efficiënter. Natuurlijk is het niet eerlijk om het Nederlandse ICT­beleid te vergelijken met dat van bijvoorbeeld het dictatoriale Singapore, dat een succesvol ICT­beleid kent. ‘In het land van duizend meningen en mensen die je niet de wetten voorschrijft’ voldoet een corrigerende tik met een stuk bamboe niet. Dat zou hoogst waarschijnlijk ook niet worden geaccepteerd. Maar hoe zit het dan met de successen op ICT­gebied van met Nederland vergelijkbare democratieën als Denemarken en België? "In Denemarken ben je of iemands gelijke, of zijn ondergeschikte. Daar heeft men een duidelijke hiërarchie", weet Docters van Leeuwen. Die komt de besluitvorming volgens hem ten goede. "Belgen moet je niet onderschatten", waarschuwde hij de toehoorders. "Ik weet niet hoe ze het voor elkaar krijgen, maar als ze iets voor elkaar krijgen is het zeer succesvol." Arre Zuurmond, bijzonder hoogleraar ICT en openbaar bestuur, wees in dat verband op het succesvol doorvoeren van een public key infrastructure (PKI) bij onze zuiderburen. Dat leidt ertoe dat de belastinginkomsten van de Belgische overheid toenemen en de administratieve lasten voor burgers en bedrijven afnemen. "Dat zou in Nederland 4 miljard euro kunnen opleveren", riep een wakkere Paul de Graaf, secretaris informatiebeleid bij de werkgeversorganisatie VNO­NCW vanuit de zaal. De Graaf zal nog even geduld moeten hebben, want naar het zich laat aanzien laat de invoering van PKI in Nederland nog enkele jaren op zich wachten. Sommige deelnemers aan de conferentie vonden dat de verantwoordelijkheid voor de Nederlandse ICT­koers teveel bij de overheid wordt gelegd. Bert Mulder meent dat door het gebrek aan politieke sturing op ICT, bedrijven meer initiatieven naar zich toetrekken. Directeur Arie van Bellen van ECP.NL meent dat er voldoende ICT­beleidstools zijn die het bedrijfsleven kan oppakken. Het bleef nog lang onrustig in de Haagse binnenstad.